هشدارهای عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا:تأخیر در درمان ناباروری شانس موفقیت درمان را کاهش می‌دهد

ایسنای علوم پزشکی تهران – فلوشیپ ناباروری و عضو هیات علمی پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، زمان شروع درمان را عاملی کلیدی در درمان ناباروری دانست و گفت: نخستین نکته‌ای که زوج‌ها باید بدانند و بر اساس آن برای درمان ناباروری اقدام کنند، تعریف ناباروری است که در آن هم عامل زمان بسیار مهم است. در زوجی که سن زن زیر ۳۵ سال است، ناباروری به یک سال اقدام ناموفق برای بارداری اطلاق می‌شود. اما اگر سن زن بین ۳۵ تا ۴۰ سال باشد، این مدت به ۶ ماه کاهش می‌یابد. در زنان بالای ۴۰ سال نیز درمان اصلاً نباید به تأخیر بیفتد و باید بلافاصله آغاز شود.

به گزارش ایسنا از پژوهشگاه ابن سینا، دکتر سهیلا انصاری‌پور اظهار داشت: البته این بازه‌های انتظار برای زوج‌هایی است که مشکل زمینه‌ای یا عوامل خطرساز ناباروری ندارند. منظور از عوامل خطرساز عواملی مانند سابقۀ ناباروری در خانواده، سابقۀ سقط مکرر، سابقۀ ابتلا به اندومتریوز در خودِ خانم یا خانواده‌اش، سابقۀ یائسگی زودرس در خانواده، سابقۀ ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سابقۀ جراحی در ناحیۀ لگن در خانم، سابقۀ آسیب به بیضه و سابقۀ ابتلا به واریکوسل در مرد است. در چنین مواردی باید هرچه زودتر برای درمان ناباروری اقدام کرد.

انصاری‌پور گذشت زمان را یکی از عوامل تشدیدکنندۀ ناباروری دانست و گفت: متأسفانه برخی زوج‌ها به دلایلی مانند مسائل مالی، دشواری رفت‌وآمد یا توصیه‌ های نادرست اطرافیان، به سراغ درمان‌های متفرقه و بی‌اثر می‌روند و با این کار شانس درمان مؤثر را از دست می‌دهند.

وی افزود: هرچه زمان بیشتری از ناباروری گذشته باشد، احتمال تشدید علت ناباروری و دشوارتر شدن و پرهزینه‌تر شدن درمان بیشتر می‌شود. برای نمونه، اگر زوجی که علت ناباروری‌شان کاهش تعداد اسپرم مرد است و به همین دلیل انجام لقاح خارج رحمی (IVF) برای آن‌ها ضروری است، وقتی سن زن زیر ۳۵ سال است برای درمان مراجعه کنند، شانس موفقیت درمان برایشان به‌مراتب بیشتر از چند سال بعد است. زیرا با گذشت زمان، هم اثرات علل بروز ناباروری شدیدتر می‌شود و هم عامل افزایش سن و کاهش قدرت باروری خانم اضافه می‌شود و شانس موفقیت آی وی اف به‌شدت کاهش می‌یابد.

این فلوشیپ ناباروری میزان موفقیت IVF را وابسته به عوامل متعدد دانست و افزود: به‌طور کلی، شانس موفقیت در هر سیکل درمان در مراکز درمان ناباروری معتبر جهان و ایران حدود ۳۵ درصد است. البته عواملی مانند سن خانم، مدت ناباروری و علت ناباروری هم بر شانس موفقیت درمان اثرگذارند. بنابراین، ممکن است لازم باشد درمان سه سیکل تکرار شود تا نتیجه‌بخش باشد. البته این میزان از شانس بارداری طبیعی در هر ماه که ۲۵ درصد است، بیشتر است و متخصصان هم تلاش می‌کنند اقدامات لازم را برای افزایش شانس موفقیت در سیکل نخست انجام دهند. اما زوج‌های نابارور باید صبور باشند و بدانند که تداوم و تکرار درمان کلید رسیدن به نتیجه است.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا وجود سابقۀ یائسگی زودرس در خانواده را از جمله عوامل خطر ناباروری دانست و افزود: نقش وراثت در ابتلا به نارسایی زودرس تخمدان مشخص شده است. البته، ضرورتاً هر زنی که مادرش مبتلا به یائسگی زودرس بوده، خودش هم دچار این عارضه نمی‌شود، اما وجود سابقۀ خانوادگی یک علامت هشداردهنده است و این دسته از خانم‌ها باید زودتر برای بارداری اقدام کنند و اگر فعلاً امکان ازدواج یا بچه‌دار شدن ندارند، می‌توانند از خدمات حفظ باروری، یعنی فریز تخمک یا فریز جنین استفاده کنند تا توان باروری خود را برای آینده حفظ کنند. همچنین، گذشته از عامل وراثت، سبک زندگی نیز در این زمینه مؤثر است و زنان می‌توانند با پرهیز از عوامل آسیب‌زا مانند استرس، تغذیۀ نامناسب و استعمال دخانیات، تا حدی عوارض آن را کاهش دهند.

این فلوشیپ ناباروری با اشاره به تأثیر جراحی‌ کیست تخمدان بر قدرت باروری، توضیح داد: در اغلب موارد، کیست سادۀ تخمدان نیاز به جراحی ندارد و معمولاً کیست‌های بزرگ اندومتریوز یا کیست‌های شکلاتی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. اما اگر به هر دلیل جراحی کیست تخمدان انجام شود، یک عامل خطر ناباروری است و خانم باید زودتر برای درمان مراجعه کند. متخصص ناباروری با توجه به نوع کیست جراحی‌شده، بررسی الگوی سیکل‌های قاعدگی و انجام آزمایش ذخیرۀ تخمدان می‌تواند دربارۀ لزوم انجام اقدامات درمانی تصمیم‌گیری کند.

انصاری‌پور تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را یکی از علل شایع ناباروری زنان دانست و توضیح داد: این سندرم باعث بروز اختلالات هورمونی در زنان می‌شود و معمولاً با علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، رشد موهای زائد در صورت و بدن و بروز آکنه همراه است. اگر دختری در خانواده‌اش سابقۀ سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارد، باید وزن خود را متناسب نگه دارد. افزایش وزن باعث تشدید عوارض این سندرم می‌شود و بنابراین، بسیار مهم است که مبتلایان به این سندرم یا افرادی که در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند، دچار اضافه وزن و چاقی نباشند. پس از ازدواج نیز خانم مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک که قصد بارداری دارد، نباید آن مدت یک ساله یا شش‌ماهۀ پیش‌گفته را منتظر بماند و باید زودتر برای درمان اقدام کند. لازم به ذکر است که اگر تنها علت ناباروری، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد، پاسخ آن به درمان بسیار خوب است. اما ابتلای خانم به این سندرم نباید ما را از بررسی وضعیت باروری آقا غافل کند. گاهی خانم سال‌ها در سیکل‌های تحریک تخمک‌گذاری قرار می‌گیرد، بدون اینکه وضعیت همسرش بررسی شود.

این فلوشیپ ناباروری دربارۀ رابطۀ تعداد جنین انتقال داده‌شده و شانس موفقیت IVF خاطرنشان کرد: یک باور نادرست در مراجعان وجود دارد که هرچه تعداد جنین بیشتری منتقل شود، هم شانس موفقیت درمان بیشتر می‌شود، هم شانس بارداری دوقلویی و چندقلویی افزایش می‌یابد و اینگونه آن‌ها می‌توانند با یک بار درمان صاحب دو یا چند فرزند شوند. این باور نادرست است، زیرا نخست، بارداری دوقلویی هفت برابر بارداری تک‌قلویی خطر دارد و سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کند. دوم، به‌طور استاندارد باید یک یا حداکثر دو جنین منتقل شود و به‌جای اینکه بر تعداد جنین تمرکز کنیم، باید بر افزایش کیفیت جنین و افزایش کیفیت اندومتر برای لانه‌گزینی جنین تمرکز کنیم. بنابراین، اصرار بر انتقال تعداد بیشتری جنین، در نهایت به ضرر زوج‌هایی است که در سیکل درمان آی وی اف یا میکرواینجکشن قرار دارند.

انصاری‌پور در پایان با تأکید بر تأثیر سبک زندگی بر قدرت باروری افزود: خانم‌ها باید نقش اضافه‌وزن و چاقی را در کاهش توان باروری و کاهش شانس موفقیت درمان ناباروری جدی بگیرند. گاهی مراجعان از خانم‌های چاقی که چند بارداری موفق داشته‌اند، مثال می‌آورند و نمی‌پذیرند که کاهش وزن می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، برخی کاهش وزن را امری ناممکن می‌دانند و می‌گویند که ما بارها تلاش کردیم و موفق نشدیم. باید تأکید کنم که اگرچه همۀ ما خانم‌هایی را دیده‌ایم که به‌رغم چاقی مفرط، مشکل ناباروری نداشته‌اند، اما باید بدانیم که شرایط جسمی هر شخص منحصر به فرد است و مهم‌تر از آن، به‌لحاظ علمی تأثیر رسیدن به وزن متناسب بر بهبود وضعیت باروری به اثبات رسیده است. بنابراین، خانم‌های دچار اضافه‌وزن یا چاقی باید برای رسیدن به وزن متناسب تلاش کنند و حتماً می‌توانند با کمک متخصصان و مشاوران تغذیه و با در پیش گرفتن یک رژیم غذایی و ورزشی مناسب و اصولی، به‌تدریج به وزن متناسب برسند.