وزارت بهداشت منتشر کرد: جزئیات شدت بیماری زایی اومیکرون / دریافت دوز سوم واکسن ضروری است

پیام اصلی این گزاره برگ این است که اگرچه شدت بیماری زایی واریانت (سویه) اومیکرون کمتر از واریانت های قبلی است اما با توجه به قدرت سرایت بالای آن، درصد واکسیناسیون پایین به ویژه دوز سوم و همچنین رعایت پایین پروتکل ها در کشور ما نسبت به سایر کشورها، نگرانی ناشی از افزایش تعداد موارد ابتلا و درنتیجه آن، افزایش تعداد موارد بستری در پیک ششم همچنان وجود دارد.

بنابراین لازم است تزریق دوز سوم واکسن ها و رعایت پروتکل های بهداشتی در جامعه و محل کار جدی گرفته شود.

تفاوت سویه اومیکرون با سویه های قبلی

در ۲۴ نوامبر ۲۰۲۱ واریانت جدیدی از ویروس کرونا، به سازمان جهانی بهداشت گزارش شد. این واریانت جدید برای اولین بار در نمونه های جمع آوری شده در ۱۱نوامبر ۲۰۲۱ در بوتسوانا و در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۱ در آفریقای جنوبی شناسایی شد.

ویروس کرونا با کمک پروتئینی به نام اسپایک، وارد سلول های بدن می شود که در نتیجه آن بیماری کووید- ۱۹ ایجاد می شود. مطابق شواهد موجود حدود ۳۲ جهش در پروتئین اسپایک (پروتئین S) در واریانت اومیکرون مشخص شده است که این عدد تقریبا دو برابر جهش های واریانت دلتا به عنوان آخرین واریانت نگران کننده است.

این جهش ها سبب افزایش تجمع ویروس در قسمت فوقانی دستگاه تنفس نسبت به واریانت های دیگر شده است که درنتیجه آن، قدرت سرایت ویروس از طریق تماس فرد با فرد به حداکثر مقدار خود تا این زمان رسیده است.

دو ویژگی قدرت سرایت بالا و ناشناخته بودن این واریانت سبب شد تا سازمان جهانی بهداشت آن را در دسته واریانت نگران کننده یا VOC (Variant of Concern) هم ردیف واریانت قبلی این گروه یعنی آلفا، بتا، گاما و دلتا قرار دهد.

خلاصه ای از ویژگی های واریانت اومیکرون در مقایسه با واریانت دلتا در جدول نشان داده شده است.

مقایسه مهم ترین ویژگی های واریانت اومیکرون در مقایسه با واریانت دلتا از تاریخ ۲۲ نوامبر تا ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱

میزان قابلیت انتقال اومیکرون

اگرچه اطلاعات در این خصوص محدود است اما اطلاعات اخیر نشان داده اند که واریانت اومیکرون قابلیت انتقال بیشتری نسبت به نوع دلتا دارد. آخرین اطلاعات پیگیری بیماران در انگلیس نشان می دهد که احتمال انتقال بیماری در این واریانت جدید نسبت به واریانت دلتا دو برابر است.

نتایج مطالعات در این کشور نشان می دهد میزان حمله ثانویه خانگی برای اومیکرون ۲۱.۶ درصد است و این در حالی است که عدد متناظر برای دلتا برابر ۱۰.۷ درصد برآورد شده بود و مطالعه ای که در دانمارک انجام شد نشان داد یک نفر از هر پنج بیمار شناسایی شده قابل ردیابی یا متصل شدن به بیمار قبلی نبودند که خود حاکی از قابلیت انتقال بالا در موارد بدون علامت است.

گزارش کشورهایی که پیک ناشی از واریانت اومیکرون را تجربه کرده اند نیز نشان داده است پیک های اپیدمی ناشی از اومیکرون بسیار بالاتر از واریانت های قبلی بوده است. به طوری که زمان دو برابر شدن اولیه ویروس در آفریقای جنوبی ۱ تا ۲ روز و در دانمارک و بریتانیا، ۲ تا ۳ روز تخمین زده شد.

شدت بیماری زایی اومیکرون

در خصوص شدت بیماری زایی نیز همچنان اطلاعات محدود است، اما تا این زمان به نظر می رسد علایم بالینی در اومیکرون خفیف تر از سایر واریانت ها است.

تاکنون موارد شدید در اتحادیه اروپا و سایر کشورهای درگیر نادر بوده است به طوری که آخرین مطالعه نشان داده است میزان بستری شدن ناشی از ابتلا به واریانت اومیکرون حدود ۲۳ درصد کمتر از واریانت دلتا است (البته این عدد در گزارشات مختلف خیلی بالاتر نیز گزارش شده است).

در میان موارد اولیه اومیکرون که تست مثبت داشته اند حدود ۷۰ درصد علامت دار و مابقی بدون علامت بودند که میزان بستری و مرگ در آن ها بسیار اندک بوده است؛ اما باید توجه داشت که وقتی تعداد موارد ابتلا افزایش یابد متناسب با آن تعداد موارد بستری و مرگ نیز افزایش خواهد یافت.

داده های اولیه حاکی از آن است که میزان بستری شدن در بیمارستان در آفریقای جنوبی یا انگلیس در زمان پیک بیماری رو به افزایش بوده است، اما محققین معتقد هستند این افزایش به دلیل شدت بیماری زایی بالا نبوده بلکه به دلیل تعداد بالاتر موارد بیماری بوده است.

نتایج مطالعه ای در آمریکا نشان داد که ابتلا به واریانت اومیکرون در مقایسه با دلتا در کودکان نیز همانند بزرگسالان، به بیماری با شدت کمتری منجر می شود.

تأثیرگذاری واکسن ها (اهمیت دوز یادآور)

آژانس بهداشتی انگلستان اعلام کرد که اثربخشی واکسن ها ۲۵ هفته پس از تزریق دوز دوم در مقابل واریانت اومیکرون نسبت به واریانت دلتا به طور معناداری کمتر است (کمتر از ۱۰ درصد) اما با تزریق دوز تقویتی (دوز سوم) اثربخشی واکسن ها در مقابل واریانت نوظهور اومیکرون بین ۷۰ تا ۷۵ درصد افزایش نشان می دهد.

واکسیناسیون با دو دوز از واکسن آسترزنکا و سپس دوز تقویتی (یادآور) اثربخشی واکسن را علیه واریانت اومیکرون تا ۷۱.۴ درصد و علیه واریانت دلتا تا ۹۳.۸ درصد افزایش داده است. به طورکلی انتظار می رود واکسن های فعلی باعث محافظت در برابر بیماری شدید، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از عفونت با واریانت اومیکرون شوند.

درمان سویه اومیکرون

تا اینجا نتایج مطالعات نشان می دهند که روند درمان واریانت اومیکرون با واریانت های قبلی متفاوت نیست. بر اساس نتایج اولیه مطالعات، کورتیکواستروئیدها و مسدودکننده های گیرنده IL۶ همچنان برای مدیریت بیماران مبتلابه کووید- ۱۹شدید مؤثر خواهند بود. سایر درمانها برای بررسی اینکه آیا در برابر واریانت اومیکرون مؤثر هستند یا خیر باید مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرند.

تست های تشخیصی

آزمایش های PCR که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند همچنان برای تشخیص عفونت با واریانت اومیکرون هم استفاده می شوند و حساسیت بالایی برای تشخیص دارند. همچنین علیرغم ظهور واریانت های ویروس، هیچ کاهشی در حساسیت تست های سریع آنتی ژنی تاکنون گزارش نشده است. مطالعات برای تعیین اینکه آیا انواع دیگر آزمایش ها مؤثر هستند یا خیر ادامه دارد.

روش های پیشگیری

مؤثرترین اقداماتی که افراد می توانند برای کاهش انتشار ویروس کووید- ۱۹ انجام دهند عبارت است از:

حفظ فاصله فیزیکی حداقل یک و نیم متری از دیگران، استفاده از ماسک مناسب، باز کردن پنجره ها برای بهبود تهویه، اجتناب از فضاهایی با تهویه ضعیف یا شلوغ، تمیز نگه داشتن دست ها، سرفه یا عطسه در دستمال یا آرنج خمیده و مهم تر از همه دریافت واکسن به صورت کامل (با دوز یادآور) که در همه منابع معتبر علمی دنیا به ویژه سازمان جهانی بهداشت ذکر شده است.

تاکنون تقریبا ۶۵ درصد جمعیت کشور دو دوز واکسن دریافت کرده اند و عدد متناظر برای سه دوز واکسن بسیار پایین تر است.

نتیجه گیری

در حال حاضر کشور ما از جمله کشورهایی است که واریانت اومیکرون را گزارش کرده است. با توجه به اینکه جنبه های مختلف این واریانت نسبت به دیگر واریانت های کووید- ۱۹ هنوز ناشناخته است، ممکن است یک تهدید جدی برای کشور محسوب شود.

مستندات مختلف حکایت از قابلیت سرایت بالای این واریانت نسبت به واریانت های قبلی دارند که می تواند موجب افزایش شیوع بیماری شود و سیستم های بهداشتی را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین برای جلوگیری از افزایش ابتلا و تجربه پیک بعدی در کشور، مهم ترین و بهترین راه حل تزریق دوز سوم یا یادآور واکسن های موجود در کشور و ادامه و تشدید اقدامات پیشگیرانه و بهداشتی در خانه، جامعه و محل کار مخصوصا در جمعیت های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی خواهد بود.

تهیه کنندگان این گزارش دکتر مریم شفاعتی (دکتری تخصصی میکروبیولوژی/ ویروس شناسی)، دکتر زهرا خرمی (دکتری تخصصی اپیدمیولوژی)، فروغ گودرزی (دانشجوی اپیدمیولوژی)، دکتر زهرا منصورآبادی (دانشجوی دکتری تخصصی ایمونولوژی) هستند. نظارت کیفی گزارش برعهده دکتر محمدعلی عصاره زادگان دانشیار ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است.