اسید فولیک نوعی ویتامین B، و اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم ویتامین B9 است که در بسیاری از منابع غذایی و مکمل‌های روزانه یافت می‌شود. بدن از اسید فولیک برای ایجاد سلول‌های جدید و تولید DNA استفاده کرده و وجود این ماده برای رشد طبیعی و توسعه اندام‌ها ضروری است. به دلیل این خواص، مصرف فولیک اسید در بارداری و حتی پیش از آن برای بهبود سلامت مادر و فرزند بسیار مفید بوده و تجویز این مکمل در همه ی بانوانی که در سنین باروری هستند و تصمیم به بارداری دارند توصیه می‌شود.

به همین بهانه، در این مطلب از مجله پزشکی سلامتی سیب قصد داریم تا با استفاده از اطلاعات جدید پزشکی به همه به شکلی جامع، به همه خواص مصرف اسید فولیک در بارداری پرداخته و به همه سوالات در این زمینه پاسخ دهیم؛ با ما در ادامه همراه باشید.

فواید مصرف فولیک اسید در بارداری

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که خوردن فولیک اسید در بارداری و بویژه پیش از آن می‌تواند در جلوگیری از ناهنجاری‌های جنینی مانند نقص لوله عصبی (NTD یا Spina bifida) موثر بوده و خطر NTD در طی ماه اول بارداری را تا ۷۰٪ کاهش می‌دهد. با این وجود، متاسفانه مصرف مکمل اسید فولیک نمی‌تواند از تمام انواع NTD از جمله موارد مرتبط با آنورمالی‌های کروموزومی یا NTD غیرمرتبط با کمبود فولات پیشگیری کند.

اما به غیر از این موارد، مصرف فولیک اسید در بارداری به شکل قابل توجهی در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی در نوزاد موثر خواهد بود. در ایالات متحده، از هر ۱۰۰۰ نوزادی که متولد می‌شوند ۸ نفر از آن‌ها از بیماری‌ها رنج خواهند برد. بیماری‌های قلبی مادرزادی زمانی رخ می‌دهند که رگ‌های خونی نوزاد پیش از تولد به خوبی رشد نکرده باشند. این مسئله می‌تواند بر روی دیواره‌های داخلی قلب، دریچه‌های قلب یا شریان‌ها و رگ‌های خونی قلب تاثیر بگذارد.

برخی مطالعات دیگر مدعی هستند که مصرف اسید فولیک در بارداری و بخصوص در اوایل بارداری می‌تواند تا حد زیادی از بروز شکاف لب یا شکاف کام در نوزاد پیشگیری کند. این مشکلات جنینی زمانی رخ می‌دهند که در ۶ الی ۱۰ هفته نخست حاملگی به درستی با یک دیگر ادغام نشوند که برای بهبود آن‌ها به یک یا چند عمل جراحی نیاز خواهد بود.

تحقیقات دیگر همچنین نشان داده‌اند که ریسک ناهنجاری های دیگری در جنین مانند نقص دستگاه ادراری، نقص دست و پا، یا هیدروسفالی با تجویز اسید فولیک کاهش خواهد یافت.

بهترین منابع غذایی برای خوردن فولیک اسید در بارداری

فولات که فرم طبیعی ویتامین B9 به شمار می‌رود، در بسیاری از مواد مغذی و غلات موجود است. جگر گاو، نخود فرنگی، لوبیا، آووکادو، تخم مرغ و شیر وجود دارد.

اسید فولیک فرم مصنوعی ویتامین ب ۹ است و علاوه بر امکان تهیه بصورت مکمل‌های غذایی، در آرد، پاستا، نان، غلات صبحانه، برنج و حتی برخی داروهای خوراکی ضد بارداری اضافه وجود دارد. علت اضافه کردن اسید فولیک به داروهای ضد بارداری این است که در صورت بارداری ناخواسته سطح قابل قبولی از این ماده در بدن وجود داشته باشد. البته مقادیر موجود اضافه شده ممکن است برای پیشگیری از نواقص جنینی کافی نباشد.

چون اغلب اسید فولیک به موادی چون برنج، نان، پاستا اضافه می شود و از طرفی اسید فولیک به مواد غذایی ارگانیک اضافه نمی‌شود، کمبود اسید فولیک در افرادی که کربوهیدرات کم مصرف می‌کنند و یا کسانی که بخش عمده‌ی مواد غذایی مصرفی شان ارگانیک است بیشتر مشاهده شده و نیاز به تجویز مکمل در این افراد معمولا بیشتر خواهد بود.

دوز توصیه شده مصرف اسید فولیک در بارداری چقدر است؟

بصورت کلی، توصیه می‌شود که بانوان حداقل روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک (یا مولتی ویتامین حاوی این مقدار فولات) را در رژیم غذایی روزانه خود قرار دهند.

اما برای زنان باردار با سابقه تولد نوزاد با نقص لوله عصبی (NTD) توصیه می‌شود که روزانه دوز بالا یعنی ۴ الی ۵ میلیگرم اسید فولیک مصرف گردد و بعد از ۱۲ هفته از بارداری، میزان مصرف به مقدار ۴۰۰ میکروگرم روزانه برگردد.

برای زنان بارداری که در حال مصرف داروهای ضد صرع ( نظیر والپروات و یا کاربامازپین ) هستند توصیه می‌شود حداقل از یک ماه قبل از بارداری تا انتهای سه ماهه اول بارداری، روزانه میزان ۴ تا ۵ میلی گرم اسید فولیک را مصرف نمایند.

براساس برخی منابع و مطالعات، مصرف دوزهای بالای اسید فولیک در بیماران باردار بسیار چاق، دیابتی، سلیاک و یا کرون هم توصیه می‌شود.

آیا احتمال مسمومیت با اسید فولیک وجود دارد؟

امکان مسمومیت با فولات از طریق منابع غذایی تقریبا صفر است. در فرد با سابقه فرزند با نقص لوله عصبی نیز تجویز مقادیری در حدود ۴ میلی گرم روزانه برای مدت چند ماه اغلب خطری ندارد.

با این وجود، به هیچ عنوان مصرف سرخود مکمل فولیک اسید توصیه نمی‌شود چراکه این کار می‌تواند موجب پنهان شدن علائم کمبود ویتامین B12 که به آسیب‌های عصبی خواهند انجامید منجر گردد.

مقادیر اسید فولیک در فرآورده های دارویی عموما چه میزان است؟

جهت تجویز مکمل اسید فولیک می‌ بایست به محتوای فولات موجود در فرآورده‌های دارویی دقت شود.

بیشتر فرآورده‌های مولتی ویتامین موجود در داروخانه حاوی ۴۰۰ میکروگرم تا یک میلی گرم فولات هستند. مولتی ویتامین‌های مخصوص بارداری یا شیردهی ( نظیر پری نیتال ) عموما حاوی ۸/. میلی گرم فولات هستند. مولتی ویتامین‌های مخصوص بیماران کلیوی ( نظیر نفروویت یا نفروتونیک ) عموما حاوی ۵/. یا یک میلیگرم فولات را در خود جای می‌دهند. بسیاری از فرآورده‌های آهن موجود در داروخانه نیز علاوه بر آهن مقادیری فولات را شامل می‌شوند.

تجویز مکمل اسید فولیک قبل و در طول بارداری از چه زمانی اهمیت پیدا می کند؟

برای تمام زنان در سنین باروری که قصد بارداری دارند، توصیه می‌شود حداقل از یک ماه و ترجیحا از سه ماه قبل از اقدام جهت بارداری اسید فولیک شروع شود.

اسید فولیک در بارداری تا کی مصرف شود؟

اما سوال مهم‌تر این است که اسید فولیک در بارداری تا کی مصرف شود؟ ۱۲ هفته نخست بارداری مهم‌ترین دوره زمانی مصرف فولیک اسید برای سلامت جنین است و پس از آن می‌توانید مصرف این ویتامین را قطع کنید. البته، پس از هفته دوازدهم نیز برای خوردن فولیک اسید در بارداری مانعی وجود ندارد اما باید در این مورد حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

آیا تجویز اسید فولیک خطری برای مادر و یا نوزاد به همراه دارد؟

شانس دوقلوزایی با تجویز اسید فولیک ممکن است افزایش پیدا کند که این مسله نیز خطرات و ریسک‌های مربوط به خود را خواهد داشت.

در یک بررسی، مصرف زیاد اسید فولیک در دوران بارداری با میزان کم افزایش شانس سرطان سینه مربوط شناخته شده است.

بعلاوه، شواهدی از ابتلای نوزاد به اتوپی و بیماری های تنفسی در مواجهه با اسید فولیک گزارش شده است. عوارض نورولوژیکی در نوزاد بجز نقص سیستم ایمنی با مصرف دوزهای بالای این مکمل گزارش شده است.

کلام آخر

مصرف فولیک اسید در بارداری می‌تواند ناهنجاری‌های جنینی مانند نقص لوله عصبی (NTD یا Spina bifida) کاهش داده و خطر NTD در طی ماه اول را تا حد زیادی کم کند. این ویتامین همچنین خطر شکاف لب یا کام، نقص دست و پا یا بیماری‌های قلبی مادرزادی را نیز تا حد زیاد کاهش می‌دهد. خوردن فولیک اسید در بارداری باید بین یک تا سه ماه پیش از حاملگی آغاز شده و حداقل تا هفته دوازدهم حاملگی ادامه یابد. با این وجود، مصرف اسید فولیک تنها با نظر پزشک توصیه می‌شود و مصرف خودسرانه آن ممکن است خطراتی را برای مادر یا کودک به همراه داشته باشد.

Sources:

skimresources.com

uptodate.co