ایسنا علوم پزشکی تهران – یک متخصص تغذیه اختلالات ژنتیکی را از جمله عوامل پرخوری در میان کودکان دانست و اظهار کرد: برخی از پرخوری ها به استرس های کودکان مربوط می شود، کودکان زمانی که تحت استرس قرار می گیرند شروع به پرخوردی و مصرف زیاد مواد غذایی می کنند. برخی دیگر از پرخوری ها تحت تأثیر عامل های محیطی به وجود می آیند یعنی مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می گیرد از نوع مناسب نیست.

دکتر کوروش جعفریان در گفت وگو با ایسنا علوم پزشکی تهران، با بیان اینکه چاقی و اضافه وزن در کودکان متفاوت است گفت: ریشه کلی پرخوری می تواند بسیار شبیه به هم باشد یعنی پرخوری چه در کودکان و چه در بزرگسالان می تواند ناشی از اختلالات ژنتیکی باشد. گاهی اوقات و در موارد بسیار نادر تغییرات ژنتیکی باعث یکسری اختلالات می شوند که این اختلالات با اختلالات ژنتیکی فرق می کنند.

وی ادامه داد: تک اختلالات یعنی در بعضی موارد فرد مواد غذایی را بیش از اندازه مصرف می کند و بحث زیاد خوردن مطرح نیست بلکه ممکن است تهدید کننده سلامت باشد. در این اختلال فرد چندین برابر نیاز غذا می خورد و باعث چاقی افراطی می شود که البته کمتر از ۴ درصد شاهد همچون موارد هستیم و خیلی شایع نیست.

این متخصص تغذیه افزود: برخی از پرخوری ها به استرس های کودکان مربوط می شود. کودکان زمانی که تحت استرس قرار می گیرند شروع به پرخوردی و مصرف زیاد مواد غذایی می کنند. برخی دیگر از پرخوری ها تحت تأثیر عامل های محیطی به وجود می آیند یعنی مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می گیرد از نوع مناسب نیست، مثلا میزان مصرف شیرینی جات یا غذاهای چرب و تنقلات مثل چیپس که نمک بسیار بالایی دارد، زیاد است و اغلب این مواد تحریک کننده اشتها هستند و می تواند باعث پرخوری کودک شود.

جعفریان با اشاره به اینکه گاهی ترس های محیطی کودک باعث پرخوری می شود، گفت: عامل های مختلفی برای پرخوری وجود دارد، ممکن است علل پزشکی نیز داشته باشد، اما مهم این است که ابتدا علت های پرخوری را به درستی شناسایی کنیم و بعد از شناسایی علت مداخله صورت گیرد. اگر چاقی کودک سلامت او را در معرض تهدید قرار ندهد نیاز به مداخله مستقیم نیست یعنی مانع خوردن کودک نمی شویم، اما اگر سلامت کودک تهدید شود مثلا باعث افزایش قند خون یا آنزیم های کبدی یا اختلالات خواب شود و یا حتی ریسک بیماری های قلبی در کودک بالا رود در چنین شرایطی مجبور هستیم به طور مستقیم وزن کودک را کاهش دهیم.

وی ادامه داد: نحوه برخورد با پرخوری باید متناسب با شرایطی که کودک در آن قرار دارد، باشد. اما به طور کلی در کودکان بیشترین توصیه این است که محیط تغییر کند تا اینکه مجبور به تعیین برنامه غذایی برای کودک شویم. تغییر محیط یعنی زمان و مکان دسترسی به غذا و نوع مواد غذایی که در اختیار کودک قرار می گیرد، دستکاری شود. به طور مثال وقتی در خانه ای و در داخل کابینت مواد غذایی مختلفی وجود دارد و کودک به راحتی به این غذاها (تنقلات، کیک و انواع شکلات) دسترسی دارد و این مواد را مصرف می کند، مطمئناً تغذیه نامناسبی خواهد داشت. در چنین وضعیتی نباید در خانه و کابینت و یخچال تنقلات ناسالم وجود داشته باشد و در عوض باید مواد غذایی سالم مثل سبزیجات، میوه جات، مواد غذایی مثل مغزها، غلات بوداده و از این دست غذاها که سالم تر هستند را جایگزین کنیم تا اگر کودک احتمالا تمایلی به خوردن پیدا کرد به سمت این مواد غذایی حرکت کند.

این متخصص تغذیه در خصوص زمان خوردن مواد غذایی گفت: بعضی از کودکان دوست دارند هر زمان هر چه که دوست دارند بخورند که گاهی اوقات این امر منجر به چاقی و پرخوری می شود. بنابراین گاهی اوقات ممکن است مجبور به دستکاری زمان تغذیه کودک شویم. در چنین شرایطی مجبور به تعیین زمان و محدود کردن آن برای کودک می شویم به خصوص ساعات پایانی شب که بعضی از کودکان حتی تا ساعت ۱۲ تنقلات مصرف می کنند. در چنین مواقعی به دلیل اینکه کودک باید قبل از ساعت ۱۰ به خواب برود حدوداً ساعت ۷ غروب زمان مناسبی برای خوردن شام و بعد از آن میوه است.

وی افزود: نکته دیگری که وجود دارد ترکیب مواد غذایی است، اینکه در سفره ای که کودک کنار آن نشسته چه غذاهایی وجود دارد و کودک از کدام غذا شروع می کند، اهمیت دارد. اگر کودک قبل از شروع غذا از دورچین غذا، از سبزیجات و سالادی که اطراف غذا وجود دارد شروع کند و نهایتاً به غذای اصلی ختم شود معمولا در کنترل خوردن فرد موفق هستیم اما اگر غذا را به طور یکجا به سفره بیاورید شاید سخت باشد که از کودک بخواهیم سالاد یا لبو و شلغم پخته شده بخورد، بنابراین توصیه بر این است که مرحله به مرحله غذا به سفره آورده شود تا کودک به آن عادت کند و انتخاب غذایی زیادی نداشته باشد.

جعفریان ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در خانواده ها وجود دارد این است که مثلا سبزیجات در خانه وجود دارد اما به شکل شسته شده و قاچ شده به طوری که باعث جذب کودک شود در نیامده و نمی توان انتظار داشت کودک مثلا میوه را پوست بکند و بخورد. بنابراین باید دسترسی کودک به میوه ها و سبزیجات راحت باشد به زیبایی سفره و بشقات کودک و مواد غذایی که قرار است در آن چیده شود توجه بیشتری شود، این موارد می تواند تأثیر زیادی در بهبود تغذیه کودک بگذارد.

این متخصص تغذیه نکته دیگری که باید در برنامه غذایی کودکان با آن توجه کرد را چگالی یا دانسیته مواد مغذی دانست و گفت: اگر غذایی که مصرف می شود مقدار انرژی زیادی داشته باشد اما مواد مغذی موجود در آن کم باشد این خود عامل پرخوری می شود. مطالعات نشان می دهد که وقتی کمبودهایی در بدن کودک وجود دارد ناخودآگاه به سمت پرخوری می رود تا آن کمبودها را جبران کند و معمولا در انتخاب مواد غذایی اشتباه می کند. بنابراین باید سعی کنیم غذاهایی که دانسیته(چگالی) انرژی کمی دارند ولی دانسیته مواد مغذی بالایی دارند را در سبد و سفره کودک قرار دهیم تا هم نیازهای کودک تامین شود و هم باعث افزایش دریافت انرژی و چاقی کودک نشود.

وی ادامه داد: نکته اساسی که معمولا از آن غفلت می شود افرادی است که می خواهند در حوزه غذا با کودک کار کنند. فردی که قرار است در زمینه غذا و تغذیه برای کودک برنامه ریزی کند باید به رفتارشناسی کودک آشنا و اشراف کامل داشته باشد چون اگر ما رفتارهای کودک را نشناسیم نمی توانیم در شناسایی علل پرخوری کودکان و نحوه مداخله و درمان کردن آنها گام درستی برداریم.

جعفریان گفت: مهمترین نکته ای که وجود دارد شناخت رفتارهای کودکان، رفتارهای بازی و رقابت های کودکانه است و اگر این فرآیندها را نشناسیم مداخله خوبی نخواهیم داشت. از طریق بازی می توان آموزش های بسیاری در حوزه غذا به کودکان داد مثل بازی پازل و یا مارپله. به طور مثال اگر در بازی مارپله کودک تاس را بیندازد و در یک پله ای قرار گیرد و به او گفته شود امروز هویج خورده ای یا نه؟ اگر هویج نخورده است پنج پله به عقب برود شاید کودک همان موقع یک هویج بخورد که پنج پله جلو بیاید. در واقع بازی ها در دراز مدت می توانند سبدغذایی کودک را اصلاح کنند.

این متخصص تغذیه با بیان اینکه کودکان رفتار اطرافیان خود را تقلید و تکرار می کنند گفت: زمانی که پدر و مادر پرخوری می کنند و از مواد غذایی با انرژی بالا استفاده می کنند کودک این رفتار را تقلید می کند مثلا نوشابه می نوشیم یا بستنی می خوریم و می گوییم کودک نباید نوشابه بخورد، این غیرممکن است، حتی اگر چنین اتفاقی بیفتد به لحاظ روحی کودک دچار آسیب می شود، ممکن است از لحاظ جسمی وزن کودک را کنترل کرده باشیم اما از لحاظ روحی و روانی ممکن است کودک دچار عقده و بیماری شود. بنابراین اگر قرار است به کودکی رژیم غذایی داده شود به کل خانواده خصوصا پدر و مادر الگوی غذایی درست داده شود تا نقش الگوآفرینی برای کودک اتفاق بیفتد و در آن مسیر حرکت کند و این میسر نمی شود مگر اینکه خانواده واقعا همت و تلاش کنند.

وی با اشاره به بحث پاداش و تنبیه در کنترل پرخوری کودک آن را هم بسیار خطرناک و هم بسیار مفید دانست و افزود: هیچگاه برای خوردن نباید از پاداش غذایی استفاده کرد مثلا به کودک گفته می شود که اگر سالاد بخورد به او شکلات داده می شود و در واقع برای کودک یک نظام پاداش تعریف شده که کاملا اشتباه است، اما به کودک بگوییم اگر سالاد بخورد با هم پارک و سینما می رویم به شکل غیرمستقیم یک آموزش خوب به کودک داده می شود و اثربخشی بیشتری دارد تا اینکه غذا را به عنوان پاداش یا تنبیه کودک در نظر بگیریم. بنابراین اگر کودک را براساس محیط و رفتار در این مدل از آموزش و تغییر رفتار و رژیم پایه قرار دهیم، مطمئن باشید تغییراتی که اتفاق می افتد پایدار است و مشکلات کودک را می توان اصلاح کرد.

جعفریان در پایان گفت: در خصوص مواردی که بیماری عامل پرخوری است بایستی معاینات پزشکی را مدنظر قرار داد، به طور مثال دیده می شود که بعضی کودکان به خاطر کمبود لپتین پرخوری های افراطی بسیار خطرناکی دارند. در چنین شرایطی ممکن است با تزریق لپتین مشکل حل شود، اما چون این موارد بسیار کم است معمولا کودکان دچار چنین مشکلی نیستند اما مواردی مشاهده می شود که کودک صرفا به خاطر ترشح پایین لپتین دچار چاقی و پرخوری های افراطی می شود که معمولا با تزریق لپتین مشکل برطرف می شود.

انتهای پیام