جوان نوشت: آلودگی هوا؛ عقب انداختن کارهای لازم و اهمال کاری

ایسنا علوم پزشکی تهران – روزنامه جوان در مطلبی با عنوان«مسیری میانبر برای حل مشکلات آلایندگی کلان‌شهر‌ها» اینگونه آورده است:

از میان تمام عوامل آلودگی این روز‌های هوای کلان شهر‌ها سهم خودرو‌های فرسوده پررنگ‌تر و در خودرو‌های فرسوده نیز سهم خودرو‌های سنگین بیشتر است. در گذشته ساز و کاری وجود داشت که واردات و شماره‌گذاری خودرو‌های نو منوط به ساز و کار اسقاط خودرو بود، اما زمانی که واردات خودرو ممنوع شد، عملا اسقاط خودرو‌های فرسوده انجام نشد. همچنین علاوه بر واردکنندگان خودرو، خودروسازان نیز مکلف به اسقاط یک دستگاه خودرو به ازای هر ۴ محصول تولیدی شده بودند که این قانون هنوز اجرایی نشده است. کارشناسان مسیر میانبر برای حل مشکلات آلایندگی کلان‌شهر‌ها را اسقاط خودرو‌های فرسوده و تجهیز خودرو‌ها به استاندارد‌های جدید می‌دانند.

هوای کلانشهر‌های کشور به ویژه تهران این روز‌ها باز هم روی سیاه خود را به شهروندان نشان داده است. حامد یزدی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران با اشاره به افزایش غلظت آلاینده‌ها در مناطق مرکزی، جنوبی و غربی این استان از مردم خواست که تا روز چهارشنبه از تردد غیرضروری در شهر پرهیز کنند. از آنجا که خودرو یکی از مقصران آلودگی هوا شناخته می‌شود، سیاستگذار خودروسازان و واردکنندگان را بابت حل این مشکل مسئول می‌دانند.

جدال بین سیاستگذار و مجری برای اسقاط خودرو

بر اساس طرح ساماندهی صنعت خودرو، علاوه بر واردکنندگان خودرو، تولیدکنندگان هم مکلف به اسقاط یک دستگاه خودرو به ازای هر ۴ محصول تولیدی شده‌اند. این قانون البته در اجرا دچار چالش شد و خودروسازان خواستار تغییر قانون شدند. بر این اساس قرار شد خودروسازان به جای اسقاط، به‌ازای تولید هر دستگاه محصول مبلغی را به حسابی مشخص واریز کنند، اما در روزی که مجلس قصد تصمیم گیری نهایی آن را داشت، قالیباف، رئیس مجلس طرح موردنظر را به دلیل عدم کارآیی لازم برای بررسی بیشتر به کمیسیون صنایع و معادن ارجاع داد و هنوز سرنوشت آن مشخص نیست.

خودروسازان معتقدند آن‌ها متولی اسقاط نیستند و این مقام اجرایی است که باید به این مساله ورود کند. همچنین یکی دیگر از متولیان اسقاط خودرو یعنی واردکنندگان نیز به دلیل ممنوعیت واردات، طی چند سال گذشته در این خصوص اقدامی انجام نداده اند و می‌توان گفت در حال حاضر پروژه اسقاط خودرو به نوعی روی هوا است و بین جدال سیاستگذار با متولیان امر، این آلودگی هواست که به‌خصوص در کلانشهر‌ها جولان می‌دهد و نفس شهروندان را تنگ می‌کند. رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست ۲۲ آبان مجلس در این خصوص گفت: در لایحه اصلاح قانون اسقاط خودرو باید به گونه‌ای پیش برویم که نتیجه آن تعطیلی اسقاط در کشور نباشد و یا پولی که برای اسقاط است به جا‌های مختلف نرود و یا صندوق به جایی نرود که تعارض منافع ایجاد شود.

سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست نیز در این باره گفت: با افزایش حجم ترافیک در مراکز شهر‌های بزرگ و مهمتر از آن اسقاط نشدن خوردو‌های فرسوده و آلاینده، میزان انتشار گاز‌های آلاینده در محیط افزایش یافته است که متاسفانه ساکنان این شهر‌ها را در کوتاه مدت و بلندمدت، گرفتار ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌کند.

ضرورت گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی در خودرو‌های تولیدی

یوسف رشیدی، کارشناس آلودگی هوا درباره لزوم بازنگری ساز و کار اسقاط خودرو اظهار کرد: در حال حاضر ساز و کاری برای اسقاط خودرو وجود ندارد. در گذشته یک ساز و کاری وجود داشت که واردات و شماره‌گذاری خودرو‌های نو منوط به ساز و کار اسقاط خودرو بود. زمانی که واردات خودرو ممنوع شد، عملا اسقاط خودرو‌های فرسوده انجام نشد حتی مراکز اسقاطی که برآن‌ها کار و سرمایه گذاری شده بود، همه تعطیل شدند چراکه هیچ ساز و کاری برای اسقاط خودرو‌های فرسوده یا بخش‌های اجرایی کشور دیده نشد.

او درباره خارج شدن خودرو‌های فرسوده از چرخه مصرف با ذکر مثالی گفت: فناوری خودرو‌های ما خیلی تغییر نمی‌کند. به عنوان نمونه جابه‌جایی خودرو ۲۰۶ فرسوده با یک خودروی ۲۰۶ نو از نظر تکنولوژی موتور و … تفاوتی ندارد. تبدیل به احسن کردن خودرو به این معناست که فناوری موتور خودرو و سیستم‌های کنترلی آن به‌طور محسوسی ارتقا یابد، اما با تمام این اوضاع و احوال باید برای اسقاط خودرو برنامه‌ریزی‌هایی صورت بگیرد.

این کارشناس آلودگی هوا درباره تاثیر اسقاط خودرو بر کاهش آلودگی هوا توضیح داد: با افزایش طول عمر خودرو، تاثیر آن بر آلودگی هوا بیشتر می‌شود، به‌ویژه اگر کاتالیست خودرو را عوض نکنند ارتباط سن موتور با آلودگی هوا بیشتر می‌شود.

او مهم‌ترین راهکار برای اسقاط خودرو‌های فرسوده را گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی در خودرو‌های تولیدی دانست و گفت: مهم‌ترین کار برای اسقاط خودرو‌های فرسوده، تصویب گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی برای خودرو‌های تولیدی در مجلس و دولت است. با این کار کسی نگران خراب شدن کاتالیست خودرو نیست، معاینه فنی خودرو‌ها وضع بهتری خواهد داشت و خودرو‌های استاندارد در خیابان‌ها تردد می‌کنند.

سهم خودرو‌های سنگین از آلودگی هوا

ذرات معلق را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ یکی ذرات بزرگ‌تر از ۵/ ۲میکرون و کوچک‌تر از ۱۰میکرون و دیگری نیز ذرات ریز کوچکتر از ۲.۵ میکرون که در دود و مه‌دود یافت می‌شوند. این ذرات یا به طور مستقیم از منابعی مانند آتش‌سوزی‌های جنگلی وارد هوا می‌شوند یا در نتیجه واکنش گاز‌های خروجی از نیروگاه‌ها، صنایع و خودرو‌ها در هوا شکل می‌گیرند.

با توجه به این تعاریف، هنگامی که پدیده وارونگی رخ می‌دهد و آلودگی هوا در شرایط بحرانی قرار می‌گیرد، خودرو‌های فرسوده به ویژه مدل‌های سنگین از سهم قابل‌توجهی در آلودگی هوای کلانشهر‌ها برخوردارند. در بسیاری از کشور‌ها نیز برای حل بحران آلودگی به سراغ اصلاح سوخت خودرو‌ها رفته‌اند. طبق آخرین آمارها، آنچه در حا‌ل حاضر به‌عنوان آلودگی هوا از آن یاد می‌شود، بیشتر ذرات معلق هستند، ذراتی که ۷۰درصدشان از طریق خودرو‌ها ایجاد می‌شود.

در حالت تفکیکی، خودرو‌های سواری سهم کمتری در مقایسه با کامیون‌ها و اتوبوس‌ها دارند. بر اساس گزارش شهرداری تهران سواری‌ها به اندازه ۴/ ۱درصد در آلایندگی سهیم هستند. این در حالی است که تقصیر اصلی بر گردن خودرو‌های سنگین با سهم ۴/ ۲۲درصدی است؛ به‌خصوص آنکه بخش قابل‌توجهی از آن‌ها فرسوده بوده و طبعا چند برابر یک خودروی نو آلودگی ایجاد می‌کنند.

از سوی دیگر اتوبوس‌های بخش خصوصی نیز ۲/ ۱۸درصد در آلودگی هوا سهم دارند که اتفاقا این ناوگان نیز از مشکل فرسودگی رنج می‌برد. همچنین اتوبوس‌های عمومی شهری هم ۶/ ۱۲ درصد در تار شدن هوای کلان‌شهر‌ها به خصوص پایتخت، نقش‌آفرینی می‌کنند. در کنار این‌ها موتورسیکلت‌ها نیز با سهم ۵/ ۱۰درصدی، مینی‌بوس‌ها با سهم ۲/ ۴درصدی و تاکسی‌ها هم با سهم یک‌درصدی، در آلوده شدن هوا نقش ایفا می‌کنند. با توجه به این آمار، کنترل درازمدت آلودگی از چند مسیر کلی قابل‌دستیابی است.

هر چند اقدامات کاهش آلودگی هوا زمان بر هستند، اما این موضوع نباید باعث شود که مسئولان این اقدامات را به آینده موکول کنند. به نظر می‌رسد که وضع موجود نیز به دلیل همین به عقب انداختن کار‌های لازم و اهمال کاری در این زمینه باشد.