دکتر مسلم بهادری؛ استادی که بدون افتخاراتش هم مایه فخر دانشگاه بود

ایسنا علوم پزشکی تهران- دانشگاه علوم پزشکی تهران این روزها بار دیگر در غم از دست دادن یکی از اساتید بزرگ خود به سر می‌برد.

دکتر مسلم بهادری استاد شهیر آسیب‌شناسی این دانشگاه در نخستین روز اردیبهشت ماه دار فانی را وداع گفت و دانشگاهیان را به ماتم فرو برد.

این استاد دانشگاه در سال ۱۳۰۵ در ده زنگیشامحله ازقرای گلیجان تنکابن استان مازندران به دنیا آمده بود.  تحصیلات این استاد فقید دانشگاه علوم پزشکی تهران آنطور که خود روایت کرده بود از پنج شش سالگی با حفظ سوره‌هایی از قرآن کریم آغاز شد.

در سال ۱۳۱۵ همراه با خواهر بزرگترش و همسر او راهی تهران شد تا تحصیلات ابتدایی را در این شهر بگذراند.  مرحوم دکتر بهادری این فصل از زندگی خود را این چنین روایت کرده بود: «برای من در این شش سال امکان سفر به تنکابن ودیدن پدر ومادر بجز یکبار وجود نداشت تابستانهاچون مدارس تعطیل بودبه عنوان شاگرد و پادو در مغازه‌های محل کار میکردم در پنجم ابتدائی سال ۱۳۲۰ کشورماتوسط دولتهای روس وانگلیس اشغال شد اما درس دبستان متوقف نشد و خانواده با وجود مشکلات فراوان اجتماعی واقتصادی در ادامه تحصیل کوتاهی نکردند با آن که قرار بود فقط دوره ابتدائی را بخوانم ولی با وجود کوتاهی امکانات معیشتی ودرد سرهای ناشی از اشغال وغیره همین موفقیت در تحصیل واصرار مدیر محترم مدرسه مرحوم خلیل ستوده که خود نام مرا در دبیرستان ادیب ثبت کرد به تحصیل ادامه دادم.»

تحصیل در هنگامه جنگ جهانی دوم

ایشان همچنین از دوران خود در دوره متوسطه که با شروع جنگ جهانی دوم همزمان شده بود این چنین روایت کرده است:

باوجود جنگ جهانی دوم وهجوم متفقین به ایران و چپاول منابع اقتصادی کشور و به‌ویژه تصرف بخش اعظم استانهای شمالی ایران ارتباط من با خانواده‌ام در تنکابن دچار اشکال فراوان شد. زندگی در تهران نیز بسیار سخت بود وما در منتهای مشقت و گرفتاری زندگی می‌کردیم. با این حال دلسوزی‌های وافر خواهرم و شوهرش که همه چیز را برای من می‌خو استند به تحصیل ادامه می‌دادم و دوره اول و دوم متوسطه را در دبیرستان ادیب واقع در کوچه نکیسا منشعب از فردوسی و کلاس دوازده را در دبیرستان مروی به پایان بردم و در تمام سال‌ها جزو شاگردان ممتاز ودر امتحانت نهائی نفر اول تا سوم بودم و به اخذ جوایزی در این ارتباط نایل شدم. همکلاسی‌های من در این دوران مرحومان نادر نادرپور فریدون مشیری، یزدگردی و مجید دوامی بودند.» تعطیلات تابستان دوران تحصیل ایشان نیز با شاگردی در مغازه‌ها سپری شد و ایشان در سه سال آخر نسخه پیچی و آمپول زدن به بیماران آموخت.

شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران، دکتر بهادری را نیز مثل بسیاری دیگر از جوانان به عرصه مبارزه سیاسی و اجتماعی کشاند. او که در سال ۱۳۲۷ وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران آمده بود، از رهبران دانشجویی مبارزات ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق بود. پس از واقعه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، دستگیر و روانه زندان شد و این دستگیری باعث شد ایشان نتواند در کنکور انترنی شرکت کند. با این حال اساتید دکتر قریب، پروفسور شمس، پروفسورعدل و دکتر صادق عزیزی هرکدام ایشان را به مدت سه به عنوان انترن پذیرفتند.

از تخصص تا هجرت

ایشان در سال ۱۳۳۳ از دانشکده پزشکی فارغ التحصیل شد و پس از شرکت در آزمون دستیاری رشته آسیب‌شناسی درآزمایشگاه مرکزی آسیب شناسی دانشگاه تهران مشغول به کار شد و تخصص آسیب‌شناسی را در سال ۱۳۳۶ دریافت کرد.

دکتر بهادری سپس با شرکت در آزمون بورس شورای فرهنگی بریتانیا و قبولی در آن راهی انگلستان شد و در مدت ۱۸ ماه تحصیل در کاردیف و لندن فوق تخصص پاتولوژی قلب وریه را دریافت کرد که البته تا آن زمان در ایران سابقه نداشت.

فعالیتهای علمی دکتر بهادری در انگلستان باعث شد به عضویت رسمی انجمن پاتولوژیستهای این کشور در آید.

بازگشت به وطن و ادامه فعالیت در دانشگاه

ایشان پس از طی مدارج و کسب افتخارات بالاتر سرانجام در سال ۱۳۳۹ به کشور بازگشت و در دانشگاه تهران مشغول به فعالیت شد.

دکتر بهادری در سال ۱۳۴۷ به مقام استادی تمام رسید و ۳۰ سال نیز به عنوان استاد تمام وقت در آزمایشگاه مرکزی دانشکده و آزمایشگاه بیمارستان سینا به خدمت پرداخت.

دکتر بهادری در سال ۱۹۷۳میلادی مقارن با ۱۳۵۲ خورشیدی به همراه اوریل آبراهام لیبو اولین مورد گرانولومای پلاسماسل، تومور خوش خیم ریه را گزارش کردند.

ایشان دو بار، نخست از سال ۱۳۵۹تا سال ۱۳۶۰و بار دوم از سال ۱۳۶۳تا سال ۱۳۶۴از طرف دانشکده پزشکی ایالت کالفرنیا در شهر «سان دیگو» به عنوان استاد مدعو پاتولوژی برای تدریس دعوت شد.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، از سال ۱۳۷۰ نیز به عنوان استاد مدعو و پاتولوژیست بیمارستان مسیح دانشوری وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تدریس کرد و از سال ۱۳۷۱به عضویت هیأت مؤسس مرکز تحقیقات سل و بیماری‌های ریه بیمارستان مسیح دانشوری درآمد.

دکتر بهادری در سال ۱۳۷۶ بازنشسته شد اما پس از بازنشستگی هم در گروه آسیب‌شناسی و در دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت خود را ادامه داد.

از جمله اقدامات موثر و مهم این استاد دانشگاه می‌توان به ایجاد آزمایشگاه آسیب‌شناسی در بیمارستان‌ها اشاره کرد.

آنطور که ایشان گفته بود: «تا ۱۳۴۷ آزمایشگاه آسیب شناسی فقط دردانشکده پزشکی بود وتمام بیمارستانهای دانشکده فاقد این آزمایشگاه بودنداولین اقدام من در استادی ایجادآزمایشگاه دربیمارستان‌ها بود وخود به تاسیس این آزمایشگاه در بیمارستان سینا اقدام کردم وچون معاون دانشکده هم بودم اقدام کردم در بقیه بیمارستانها هم تاسیس واز استادان ودانشیاران مقیم در آزمایشگاه مرکزی خواهش کردم وپذیرفتند که آن آزمایشگاه‌ها را اداره کنند واکنون در کشوربیمارستان دانشگاهی نیست که فاقداین آزمایشکاه باشد.»

دکتر بهادری همچنین گفته بودند: «فعالیتهای من منحصر به مسایل علمی وابسته به رشته تخصصی‌ام نبود. توسعه وگسترش دانشکده‌های پزشکی کشور یکی از اقدامات من بود. بعد از مراجعت سفر علمی دوم از آمریکا به دعوت وزارت علوم وسازمان سنجش اموزش کشور وموافقت دانشگاه تهران در سمت معاونت امور دانشگاههای سازمان سنجش به فعالیتهای خود در توسعه دانشگاه‌ها ادامه دادم ودر این زمان توانستم هفت دانشکده پزشکی به دانشگاه‌ها ی فاقد دانشکده پزشکی (کرمان، کرمانشاه، ارومیه، همدان، گیلان، زاهدان ومازندران) اضافه کنم وتا انقلاب مجموع دانشکده‌های پزشکی را به چهارده برسانم.»

از دیگر فعالیت‌های آن مرحوم می‌توان به نماینده ایران در سازمان بهداشت جهانی (WHO) اشاره کرد.

برخی از مناصب و خدمات دکتر مسلم بهادری

برخی از بی‌شمار مناصب اداری و خدماتی که مرحوم دکتر بهادری در طول زندگی پر بارش به طور همزمان یا در امتداد هم از آن برخوردار بود، عبارتند از: سرپرست کتابخانه و مسئول انتشارات دانشکده پزشکی تهران، معاون آموزشی دانشکده پزشکی، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور و معاون وزیر علوم و آموزش عالی، عضو هیأت ممتحنه آموزش پزشکی عمومی، عضو کمیته تخصصی برای پژوهش‌های علمی کشور، عضو کمیسیون ملی کنترل سرطان، عضو کمیته ملی مبارزه با دخانیات. همچنین از سال ۱۳۸۶تا پایان عمر ریاست دفتر ارتباط دانش‌آموختگان دانشگاه علوم پزشکی تهران را بر عهده داشت.

جوایز و افتخارات

دکتر بهادری در طول عمر علمی‌اش از جوایز و نشان‌ها و تشویق‌‎های زیادی برخوردار شد، از جمله: برنده اسکالرشیب یک‌ساله از انگلستان، برنده اسکالرشیب یک‌ساله فولبرایت از آمریکا، برنده جایزه ملی بهترین کتاب پزشکی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، نشان درجه اول علمی ریاست جمهوری ایران از حجت‌الاسلام سید محمد خاتمی، مدال دانشگاه علوم پزشکی تهران به مناسبت شصتمین سال خدمت آموزشی و پژوهشی، نامگذاری اتاق کار دکتر بهادری در بخش پاتولوژی بیمارستان سینا، نامگذاری کلاس درس بیمارستان مسیح دانشوری به نام کلاس استاد مسلم بهادری و نامگذاری کتابخانه مرکزی دانشکده پزشکی تهران به نام دکتر بهادری.

او در «انجمن‌آسیب‌شناسی ایران، انجمن بین‌المللی آسیب‌شناسان جهان، انجمن حمایت از بیماران مسلول، انجمن ایرانی استومی و انجمن مبارزه با دخانیت» عضو بود و با مجله دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، مجله طب عمومی، نشریه جراحی ایران، مجله علمی نظام پزشکی ایران، مجله بیماری‌های عفونی و گرمسیری و… همکاری می‌کرد. از دکتر بهادری مقالات فراوان به زبان فارسی و انگلیسی در نشریات داخل و خارج به چاپ رسیده‌است و تألیفات و سخنرانی‌هایی در مجامع و کنگره‌های علمی به یادگار مانده است.

جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در سالهای ۸۱ و ۹۸ در دومین و هفدهمین همایش نکوداشت مقام استاد از این استاد برجسته دانشگاه به خاطر فعالیت‌های علمی ایشان تقدیر کرده بود.

در سال ۱۳۹۰مقام استاد ممتازی آسیب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران را کسب کرد.

کتابخانه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به افتخار ایشان کتابخانه بهادری نامگذاری شده است.

پیام‌های تسلیت جامعه پزشکی

دکتر حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران ضایعه از دست دادن این استاد فرهیخته دانشگاه را تسلیت گفت. پیام تسلیت قناعتی به این شرح است:

«خبر درگذشت دکتر مسلم بهادری از استادان نامدار و پیشکسوتان پزشکی نوین در ایران موجب تاسف و تالم شد.

فقدان این استاد ارزشمند که تا آخرین لحظات حیات، در امر آموزش و پژوهش فعالیت داشتند را به خانواده محترم ایشان، دانشجویان و دانشگاهیان، خصوصا شاگردان و همکاران ایشان در دفتر ارتباط با دانش آموختگان تسلیت عرض نموده، از خداوند منان برای آن فقید سعید، غفران و رحمت واسعه الهی و برای خانواده گرامی آن مرحوم و سایر بازماندگان محترم، صبر، شکیبائی و طول عمر همراه با سلامتی، عزّت و سربلندی مسئلت می‌نمایم.»

دبیرخانه نکوداشت مقام استاد جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران نیز درگذشت این استاد فرهیخته را تسلیت گفت.

در پیام تسلیت دبیرخانه نکوداشت مقام استاد جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران آمده:

صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را

تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید

با نهایت تاثر و تاسف در ماه میهمانی الهی و همزمان با ایام شهادت امیر مؤمنان ، روح بلند استاد مسلم بهادری، اسوه علم، تعهد و اخلاق حرفه ای به دیدار معبود شتافت.

نهال آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به واسطه ی حمیت و کوشش های عالمانه و مجاهدانه ی رادمردانی چون ایشان اکنون به درخت ستبری تبدیل شده است که از افتخارات میهن مان در دنیا محسوب می شود.

دبیرخانه نکوداشت مقام استاد جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران مفتخر است که در بیست سال فعالیت خود همواره از رهنمودها و راهبری های بزرگانی چون این معلم فقید بهره برده است و اکنون نام ایشان در کنار دیگر اسطوره های همیشگی هیئت انتخاب این برنامه همچون استاد علیرضا یلدا، استاد شمس شریعت طربقان و … جاودان خواهد شد.

دبیرخانه نکوداشت مقام استاد جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران این مصیبت بزرگ را به خانواده محترم ایشان، دانشجویان و دانشگاهیان، خصوصا شاگردان و همکاران ایشان در دفتر ارتباط با دانش آموختگان تسلیت عرض می نماید. امید است که جوانه های علم ایران به پیروی از منش و تربیتی که در مکتب ایشان داشته اند ادامه دهنده مسیر پیروزی و سربلندی ایران عزیزمان باشند.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری نیز در پیام تسلیتی یاد این استاد ممتاز دانشگاه را گرامی داشت.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدقریشی، درپیام تسلیت خود می‌نویسد: بی‌شک جامعه پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی تهران، استاد بزرگ علمی و اخلاقی که تا آخرین لحظات عمر گران‌بهایشان به امور علمی می‌پرداختند، را از دست داد.

اینجانب با تسلیت درگذشت استاد مسلم بهادری به خانواده محترمشان، جامعه پزشکی، همکاران و دانشجویان عزیزشان از خدای مهربان برای این عزیز سفرکرده رحمت و غفران الهی و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت می‌کنم.

دکتر محمد رئیس زاده، رئیس کل سازمان نظام پزشکی نیزدر پیامی درگذشت استاد دکتر مسلم بهادری را به جامعه پزشکی و دانشگاهی و بازماندگان و ارادتمندان آن مرحوم تسلیت گفت. در این پیام آمده است:

با نهایت تاثر و تاسف خبر درگذشت استادی مسلم، پزشکی فرهیخته، رادمردی از تبار نیکان که عمر پربهای خویش را در راه آموزش و ارتقا علم و اخلاق صرف نمود جامعه پزشکی را عمیقا اندوهگین ساخت. مرحوم استاد دکتر مسلم بهادری تا آخرین لحظات عمر پربرکتشان در ۹۶ سالگی همچنان دغدغه‌ی پزشکی کشور و اعتلای آن را داشت و به همین سبب نیز کانون فارغ التحصیلان دانشگاه علوم پزشکی تهران و بنیاد پرافتخار دکتربهادری را بنیان نهاد تا تعهد و اخلاق حرفه‌ای را بر بلندای دانش پزشکی استوار گرداند. نهال طبابت ایران زمین به واسطه‌ی تلاش و کوشش‌های عالمانه و مجاهدانه‌ی بزرگمردانی چون ایشان اکنون به درخت تناوری تبدیل شده است و از استوانه‌های افتخار ایران در دنیا محسوب می‌شود. جامعه پزشکی کشور امروز در فقدان مردی سوگوار است که اسطوره توامان علم و اخلاق و مردم داری و دینمداری بود و عمر پربرکتشان چه در مسیر دانشگاهی و معلمی، چه در دوران مبارزات سیاسی قبل از انقلاب و چه در فعالیتهای اجتماعی سراسر آموزنده و رهنمای مشتاقان و شاگردانش میباشد. اگرچه رحلت آسمانی وی در ایام شهادت مولا و مقتدایش حضرت علی ابن ابیطالب (ع) به سختی در باور می‌نشیند؛ اینجانب این مصیبت بزرگ را به خانواده، دوستان و ارادتمندان آن استاد برجسته و جامعه پزشکی و دانشگاهی کشور تسلیت عرض نموده و از خداوند متعال برای آن مرحوم علودرجات، رحمت و رضوان الهی و برای بازماندگان بویژه فرزندان گرامی صبر و اجر مسالت دارم.

دکتر علی اکبر ولایتی رئیس بیمارستان مسیح دانشوری نیز درگذشت دکتر مسلم بهادری را تسلیت گفت. در پیام او آمده است: خبر درگذشت دکتر مسلم بهادری فوق تخصص پاتولوژی قلب و ریه، از استادان نامدار و پیشکسوت پزشکی نوین در ایران و از پایه گذاران مرکز تحقیقات سل و بیماران ریوی مسیح دانشوری که عمر پربرکت خویش را در امر آموزش و پژوهش و در خدمت به جامعه پزشکی صرف کرد موجب تاسف و تاثر فراوان گردید. اینجانب این ضایعه را به خانواده، دانشجویان و کلیه همکاران بیمارستان مسیح دانشوری تسلیت عرض نموده، از خداوند منان برای آن مرحوم، غفران و رحمت واسعه الهی و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت می‌نمایم.