زنان باردار در زمانه کرونا

روزنامه همشهری در گزارشی به قلم مریم سرخوش خبرنگار این روزنامه نوشت: از مرداد ۹۹ تا نیمه شهریور امسال حدود ۲۵ هزار زن باردار به دلیل کرونا بستری شده‌اند که از این تعداد ۹۷۰۰ مورد مربوط به سال ۹۹ و بیش از ۱۵ هزار بستری مربوط به ماه‌های گذشته بوده است.

ابتلا و مرگ زنان باردار به کرونا چندین برابر افزایش پیدا کرده است. این خبری است که روز گذشته رئیس مرکز بهداشت خوزستان اعلام کرد. به‌گفته محمد علوی، ابتلای زنان باردار به کرونا ۳برابر بیشتر از سال گذشته و فوت زنان باردار مبتلا به کرونا هم چندبرابر بیشتر از مدت مشابه در سال گذشته شده است. ابتلای زنان باردار و کودکان از ابتدای شیوع کووید- ۱۹ آمار قابل‌توجهی را به‌خود اختصاص نداده بود اما با شیوع  جهش‌های بیماری‌زا  و افزایش مدت زمان شیوع کرونا در کشور، حالا آمارهای ثبت‌شده از مرداد سال گذشته تاکنون، حکایت از شرایط نگران‌کننده‌ای از ابتلای این گروه دارد. وضعیت ابتلا و مرگ زنان باردار به کرونا در خوزستان، موضوعی است که نسرین چنگیزی، رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت هم در گفت‌وگو با همشهری آن را تأیید می‌کند. او از افزایش بار بیماری و مرگ‌ومیر قابل‌توجه زنان باردار از ابتدای امسال تا نیمه شهریور، خبر می‌دهد. متخصصان می‌گویند میزان ابتلای زنان باردار به کرونا، بیش از سایر افراد نیست اما آنها به‌دلیل شرایطی که در آن قرار دارند، درصورت ابتلا، میزان درگیری‌شان بیشتر از دیگران خواهد بود. براساس آنچه این مسئول در وزارت بهداشت اعلام می‌کند و آمارهایی که پیش از این در سال گذشته منتشر شده، میزان ابتلای زنان  باردار به کرونا، در ۸‌ماه گذشته نسبت به ۵ماه و نیم امسال، ۲۰درصد افزایش داشته است.  آمار بستری‌ها هم در همین مدت، با افزایش ۴۵درصدی مواجه شده است. حالا همین شرایط، بر ضرورت واکسیناسیون این گروه، تأکید می‌کند. اشرف آل‌یاسین، عضو کمیته کشوری سلامت زنان وزارت بهداشت، پیش از این با استناد به نتایج واکسیناسیون زنان باردار در آمریکا و چند کشور اروپایی، اعلام کرده بود که واکسن کرونا، بر مادر و جنین تأثیر منفی نداشته و منجر به پارگی کیسه آب، سقط جنین، توقف رشد جنین، زایمان زودرس و… نشده است. حالا گفته می‌شود، زنان باردار پس از ۱۲هفته بارداری تا ۴۲روز پس از زایمان، زنان باردار بالای ۳۵سال و زنان باردار با سن پایین‌تر از ۳۵سال که بیماری زمینه‌ای دارند باید برای دریافت واکسن اقدام کنند.

افزایش ابتلا و مرگ

حالا با شدت شیوع کرونا در کشور با سویه غالب دلتا و احتمال شیوع سویه‌های دیگر در پاییز، رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درباره افزایش ابتلا و فوت ناشی از کرونا در زنان باردار ایرانی، توضیح‌ می‌دهد. به‌گفته او، از ابتدای شیوع پاندمی کرونا در کشور و تقریبا از مرداد ۹۹ تا نیمه‌های شهریور، حدود ۹۹هزار مادر باردار به‌صورت سرپایی و بستری، مبتلا به کرونا شدند که از این تعداد حدود ۴۴هزار مورد مربوط به سال گذشته و ۵۵هزار مورد برای سال‌جاری تا نیمه‌ شهریور است. به گفته نسرین چنگیزی، در ۵‌ماه و نیم اخیر تعداد موارد نشانه‌دار و قطعی  کووید- ۱۹ نسبت به ۸‌ماه سال گذشته(از مرداد تا پایان پاییز) هم بسیار بالا بوده و  این مسئله نشان‌دهنده یک سال بد در حوزه سلامت مادران است؛ «کووید-۱۹بر سلامت تمام افراد تأثیر منفی داشته است و جامعه زنان باردار هم از این مسئله مستثا  نیستند. البته در بازه زمانی شهریور، مهر و آبان۹۹ در بررسی آماری درباره احتمال مرگ مادران باردار در مقایسه با گروه‌های سنی مشابه زنان غیرباردار، احتمال مرگ مادران باردار یک‌دوم نسبت به زنان غیرباردار بود. مادران باردار ارزش خاصی از نگاه کشور دارند و مراقبت‌های بیشتری از آنها صورت می‌گیرد اما باید به این مسئله توجه داشت وقتی زیرساخت بهداشت و درمان دچار بحران بیماری می‌شود و شاهد رقم‌خوردن پیک پاندمی هستیم، زنان باردار هم از این وضعیت مستنثا نیستند و در معرض خطر قرار می‌گیرند.» این مسئول در وزارت بهداشت موارد بستری مادران باردار مبتلا به کووید- ۱۹ را از مرداد ۹۹ تا نیمه شهریور

امسال، حدود ۲۵هزار نفر اعلام می‌کند و می‌گوید: «از این تعداد ۹هزارو۷۰۰بستری مربوط به سال ۹۹ و بیش از ۱۵هزار بستری مربوط به همین ماه‌های گذشته   بوده است. این، عدد بسیار بزرگی است، البته در میان این افراد، شاهد مواردی از مرگ مادران هم بوده‌ایم.»

شایع‌ترین نشانه‌های ابتلا در زنان باردار

چنگیزی درباره نشانه‌های شایع ابتلا به کووید-۱۹ در مادران باردار و اینکه آیا در سویه جدید کرونا این علائم متفاوت از گذشته است‌ هم توضیح می‌دهد: «مادران ما به‌طور کلی با علائم شایعی ازجمله تب مراجعه می‌کنند اما یادمان باشد تنگی‌نفس هم از نشانه‌های شایع و بسیار مهم کروناست که در مادران باردار هم دیده می‌شود. برخی تصور می‌کنند دلیل این تنگی‌نفس ناشی از بارداری است اما تنگی‌نفسی که تکلم فرد را دچار اختلال کند و احساس راحتی را از او بگیرد، تحت هر شرایطی باید بررسی شود.» به‌گفته او سردرد، لرز و برخی علائم غیراختصاصی هم می‌تواند از دیگر نشانه‌های ابتلا به کرونا باشد که در مادران دیده می‌شود. او تأکید می‌کند که اختلالات چشایی و بویایی کمترین میزان گزارش‌شده از سوی این دسته افراد بوده است. چنگیزی وجود بیماری‌های زمینه‌ای در مادران باردار را بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: «اینکه مادران باردار بیماری زمینه‌ا‌‌ی هم دارند مهم است. هم‌اکنون نه‌تنها در ایران، بلکه در تمام دنیا دیگر تعریفی برای سرماخوردگی ساده نداریم و نشانه‌های آن می‌تواند نخستین احتمال ابتلا به کووید-۱۹ باشد. به همین دلیل مادران باردار، به‌ویژه درصورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت (قند مزمن) یا دیابت بارداری، فشار خون بارداری، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های اختلال سیستم ایمنی  یا سایر بیماری‌ها، با دیدن هر نشانه‌ای با احتمال ابتلا به کرونا، با سامانه ۴۰۳۰، کد ۴مادران باردار یا مراکز ۱۶ساعته مدیریت بیماری کرونا در مراکز بهداشت تماس بگیرند و نسبت به پیگیری وضعیت جسمانی‌شان اقدام کنند.»

احتمال مرگ داخل رحمی و سقط جنین درصورت ابتلای مادر  به کرونا

رئیس اداره سلامت مادران درباره تأثیر ابتلا به کووید-۱۹ و عوارض مامایی هم می‌گوید: «در تمام دنیا درباره تأثیر کووید-۱۹ بر بروز زایمان زودرس مستنداتی وجود دارد و به‌طور مشخص این مسئله مطرح است که زایمان زودتر از موعد در مادران بارداری که به کووید-۱۹مبتلا می‌شوند، افزایشی است. در کشور ما هم افزایش زایمان زودرس دیده می‌شود و احتمال زایمان زودتر از موعد حدودا ۳برابر بیش از جمعیت باردار غیرمبتلا به کووید-۱۹ است.» به‌گفته او، همچنین زایمان سزارین هم درباره مادرانی که دوره ابتلا به کووید-۱۹ را تجربه کرده‌اند، بیشتر از مادران غیرکووید-۱۹ است که البته این مسئله به‌دلیل تصمیم تیم پزشکی هم صورت می‌گیرد. در پاندمی کرونا در مواردی برای نجات جان مادر و گاهی جنین، مداخلات پزشکی و اقدامات سریع در دستور کار قرار می‌گیرد که یکی از آنها هم سزارین است. براساس اعلام چنگیزی، درباره مرگ داخل‌رحمی و سقط جنین هنوز مستنداتی وجود ندارد، اما به‌نظر می‌رسد ابتلا به کرونا می‌تواند بر افزایش این احتمال تأثیر بگذارد. در کشور هم بررسی مستندات در این زمینه در حال انجام است. او در پاسخ به این سؤال که آیا احتمال انتقال بیماری از مادر به جنین وجود دارد و مواردی از تولد نوزاد مبتلا به کرونا وجود داشته؟ توضیح می‌دهد: «هنوز درباره انتقال ویروس کرونا به جنین در داخل رحم و از طریق جفت، مستندات کافی وجود ندارد و تأیید هم نشده است. اما توصیه می‌شود مادران مبتلا به کرونا، در بیمارستان سطح‌۳ که امکان مراقبت ویژه از نوزاد را دارند، زایمان کنند. بیشترین موارد دیده‌شده از ابتلای نوزاد به کرونا هنگام زایمان بوده است، به همین دلیل رعایت پروتکل‌ها و شرایط برای حفاظت از نوزاد و مبتلا‌نشدن او بسیار اهمیت دارد.» چنگیزی می‌گوید: «مادران در بازه زمانی ۳ماهه سوم بیشترین احتمال ابتلا به کرونا را دارند و درصورت بروز بیماری در این زمان مادر با شرایط سخت‌تری مواجه خواهد شد که این مشکلات متوجه جنین هم خواهد بود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم مادران در دوره‌ بارداری پروتکل‌ها را حتی درصورت واکسیناسیون رعایت کنند و در ۳ماهه سوم این مراقبت‌ها چندین برابر شود. نه‌تنها از سوی خود آنها بلکه همسر و دیگر فرزندان آنها هم باید نسبت به این مسئله و رعایت شدید پروتکل‌ها الزام داشته باشند. به‌ویژه آنکه کودکان هم به کرونای بدون علامت مبتلا شده و می‌توانند ناقل بیماری به مادر باشند.»

ابتلا به کرونا در زنان باردار شدیدتر است

به‌گفته رئیس اداره سلامت مادران، پروتکل‌‌های درمانی برای زنان باردار تابع دستورالعمل‌های کشوری و با توجه به شرایط مادران تعیین شده است: «براساس شرایط درصورت نیاز به درمان‌های دارویی خاص که به حقیقت مرگ و زندگی مادر مرتبط باشد، تیم فوق‌تخصصی بیمارستانی، تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام می‌دهد. مادران باردار از نظر شانس ابتلا تفاوت زیادی با جمعیت عمومی ندارند، اما درصورت ابتلا به‌دلیل سیستم ایمنی سلولی که در بارداری مقداری تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، بیماری را با شدت بیشتری تجربه می‌کنند. به همین دلیل به آنها توصیه می‌شود که با رعایت کامل و شدید پروتکل‌های بهداشتی همچنین واکسیناسیون مانع از ابتلا به کرونا شوند.» او درباره ضرورت واکسیناسیون تمام مادران باردار هم می‌گوید: «براساس دستورالعمل ابلاغی، واکسن سینوفارم از هفته ۱۲بارداری تا ۴۲روز پس از زایمان قابل تزریق است. واکسیناسیون بالای ۳۵سال به همه توصیه شده اما زیر ۳۵سال برخی گروه‌ها به‌عنوان اولویت مطرح‌اند. گروه‌های شغلی هم هر زمانی که اعلام شوند بدون هیچ محدودیتی واکسینه می‌شوند.» این مسئول به درخواست دانشگاه‌ها برای تحت پوشش قرار‌گرفتن دیگر گروه‌های سنی مادران باردار اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به افزایش بستری مادران زیر ۳۵سال و حتی مرگ تعدادی از آنها، دانشگاه‌های علوم پزشکی درخواست صدور مجوز مادران زیر ۳۵سال را داشتند و اینکه دانشگاه بنا به تشخیص خود، نسبت به تزریق واکسن این گروه اقدام کند. به همین دلیل در ابلاغ جدید به دانشگاه‌ها اعلام شده که حتما واکسیناسیون زیر ۳۵سال براساس مستندات و تصمیمات کمیته دانشگاه‌ها انجام شود.»

سینوفارم؛ واکسن توصیه‌شده به زنان باردار

به‌گفته این مسئول در وزارت بهداشت، از تیر سال گذشته در سامانه‌۴۰۳۰ ارائه خدمات برای مادران باردار درنظر گرفته شده است، کد ۴ این سامانه در خدمت زنان باردار است و همکاران ماما به‌صورت ۲۴ساعته درباره تمامی مشکلات و سؤالات پاسخگو هستند. پیگیری وضعیت مادران، راهنمایی، اعزام و ارجاع مادران در این سامانه از سوی همکاران انجام و هماهنگ می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم مادران باردار حتما درصورت بروز هرگونه علائمی با این سامانه تماس بگیرند. به‌گفته چنگیزی، مادران باردار با اقدام به واکسیناسیون، نجات‌دهنده اصلی خودشان خواهند بود: «آنها باید بدانند واکسن توصیه‌شده برای مادران باردار، سینوفارم است که یک ویروس غیرفعال بوده و معمولا هم عارضه‌ای برای خودشان و جنین ندارد. آنها می‌توانند درصورت تمایل به واکسیناسیون، به نزدیک‌ترین پایگاه بهداشتی نزدیک منزل مراجعه و ثبت‌نام سامانه شوند.» او همچنین درباره عوارض ناشی از تزریق واکسن می‌‌گوید: «ممکن است تا ۷۲ساعت درد در محل تزریق، تورم و گرمی، احساس بدن‌درد و حالت گذرای گرفتگی بینی وجود داشته باشد. اما اگر تب و تنگی‌نفس داشتند می‌تواند ربطی به واکسن نداشته باشد و احتمال شروع ابتلا به کرونا باشد. در این صورت با سامانه۴۰۳۰ کد ۴ مادران باردار تماس بگیرند و شرایطشان را گزارش دهند.»