همه چیز درباره سرطان کبد

کبد بزرگترین ارگان غده‌ای بدن است که وظیفه اصلی آن پاک نگه  داشتن بدن از سموم و ترکیبات مضر است. با این حال خود این ارگان نیز می‌تواند دچار بیماری‌های مختلف شود که یکی از خطرناک‌ترین آن‌ها سرطان کبد است. در این مطلب با استناد به جدیدترین اطلاعات پزشکی قصد داریم این بیماری را مورد بررسی قرار داده و به دلایل، فاکتورهای خطر، تشخیص پیشگیری و علائم سرطان کبد بپردازیم.

سرطان کبد چیست؟

کبد در ربع فوقانی شکم، درست زیر دنده‌ها قرار دارد. این ارگان مسئول ترشح صفرا است که به هضم چربی‌ها، ویتامین‌ها و سایر مواد غذایی کمک می‌کند. کبد همچنین مواد مغذی (به طور مثال گلوکز) در خود ذخیره می‌کند تا در زمانی که غذا نمی‌خورید از این مواد غذایی استفاده کنید. این ارگان حیاتی همچنین وظیفه تجزیه داروها و سموم را نیز در بدن بر عهده دارد.

توده بدخیم کبد

با تشکیل سلول‌های غیر طبیعی بدخیم در کبد گفته می‌شود که فرد به سرطان کبد مبتلا شده است. در برخی مقالات و مطالعات از عبارت سرطان کبد بدخیم نیز بجای سرطان کبد استفاده می‌شود.

زمانی که سرطان در کبد ایجاد می‌شود، سلول‌های آن از بین رفته و دیگر نمی‌توانند وظایفی که به آن‌ها اشاره کردیم را انجام دهند. سرطان کبد عمدتا به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. در نوع اولیه، سلول‌های سرطانی در خود کبد به وجود می‌آیند اما در نوع ثانویه سرطان از ارگان‎‌های دیگر به کبد گسترش پیدا می‌کند.

از آنجایی که نوع ثانویه سرطان کبد به نوعی عوارض جانبی سایر سرطان‌ها به حساب آمده و از عضو دیگری به کبد انتقال پیدا می‌کند، در ادامه تمرکز این مقاله بر روی سرطان کبد اولیه خواهد بود.

انواع سرطان کبد

سرطان یا سرطان کبد بدخیم می‌تواند به عنوان یک غده که در یک نقطه از کبد رشد می‌کند یا چند غده که نواحی مختلفی از کبد را درگیر می‌کنند شروع شده. به طور کلی می‌تواند سرطان کبد را به انواع زیر تقسیم کرد:

کارسینوم هپاتوسلولار  (Hepatocellular carcinoma)

کارسینوم هپاتوسلولار که با نام هپاتوما نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین نوع سرطان کبد است. این نوع سرطان در هپاتوسیت‌ها رخ می‌دهد که سلول‌های غالب کبد هستند. این نوع سرطان می‌تواند از کبد به سایر اعضای بدن مثل پانکراس، روده و شکم گسترش پیدا کند.

هپاتوما بیشتر در کسانی رخ می‌دهد که به دلیل مصرف زیاد الکل کبد آن‌ها آسیب دیده است.

آنژیوسارکوم کبدی

آنژیوسارکوم کبدی یک نوع نادر از سرطان کبد است که از رگ‌های خونی کبد شروع می‌شود. روند پیشرفت این نوع سرطان به شدت سریع است و معمولا در مراحل حاد یا پیشرفته تشخیص داده می‌شود.

هپاتوبلاستوما

هپاتوبلاستوما نادرترین نوع سرطان کبد است که معمولا در کودکان و بویژه آن‌هایی که کم‌تر از ۳ سال سن دارند تشخیص داده می‌شود. نرخ بقا این نوع سرطان کبد نسبت به سایر انواع آن بیشتر است و در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود، حدود ۹۰ درصد مبتلایان با استفاده از جراحی یا شیمی‌ درمانی بهبود خواهند یافت.

علائم سرطان کبد

بیشتر افراد علائم سرطان کبد اولیه را در نخستین مراحل تجربه نخواهند کرد اما در صورت بروز، از جمله علائم سرطان کبد می‌توان به خستگی و ضعف، کاهش وزن بی دلیل، بی اشتهایی و احساس پرشدن شکم با خوردن غذای کم، حالت تهوع و استفراغ و تب اشاره کرد.

برخی علائم سرطان کبد نیز مانند وجود توده سخت در سمت راست شکم و درست زیر خط دنده های سمت راست و احساس ناراحتی و گاهی درد در این ناحیه، درد در ناحیه شانه راست، زردی پوست (Jaundice) و زرد شدن سفیدی چشم، کبودی سریع زیر پوستی در اثر ضربه و فشار، خونریزی زیر پوستی و افزایش زمان انعقاد خون، روشن شدن رنگ مدفوع و تیره شدن رنگ ادرار به عنوان علائم جدی‌تر و اختصاصی‌تر این بیماری شناخته می‌شوند.

عواملی که خطر ابتلا را افزایش می دهند

برخی عوامل شانس ابتلا به سرطان کبد بدخیم را افزایش می‌دهند که عبارتند از:

ابتلا به هپاتیت B یا C ابتلا هم زمان به هر دو نوع هپاتیت C و B خطر ابتلا به سرطان کبد را بیشتر افزایش می دهد.

ابتلا به بیماری سیروز کبدی (Cirrhosis) که یک بیماری پیشرونده کبدی است که سلولهای کبدی را تخریب می کند و بافت اسکار را جانشین آنها می نماید. سیروز کبدی می تواند به علت هپاتیت (به خصوص نوع C) یا در اثر افراط در مصرف الکل در طی سال‌ها ایجاد شود. این بیماری علاوه بر عمل کردن به عنوان یک عامل افزایش خطر همچنین می‌تواند به از کار افتادن کبد در بیماران سرطانی منجر شود.

ابتلا به سندرم متابولیک (Metabolic Syndrome) که به صورت مجموعه‌ای از مشکلات شامل افزایش زیاد چربی در ناحیه شکم، بالا رفتن قند خون و فشار خون، بالا رفتن تری گلیسرید خون، پایین آمدن کلسترول مفید خون (HDL) و مشکلات قلبی و کلیوی برای بیمار بروز می نماید، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.

داشتن بیماری هموکروماتوز ( Hemochromatosis ) که در آن بدن بیش از نیاز خود، آهن جذب و ذخیره می کند، می تواند بر خطر ابتلا به سرطان کبد بیافزاید.

خوردن غذای دارای سم آفلاتوکسین (Aflatoxin) که توسط برخی قارچ هایی که بر روی مواد غذایی مانند آجیل رشد می کنند ترشح می شود، می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.

پیشگیری از سرطان کبد

برای پیشگیری از سرطان کبد، انجام واکسیناسیون بر علیه بیماری هپاتیت B، اجتناب از مصرف بیش از حد الکل، کنترل دقیق میزان قند خون در افراد دیابتی، کاهش وزن افراد مبتلا به چاقی مفرط، افزایش فعالیت بدنی و ورزش، رعایت رژیم غذایی مناسب شامل غلات کامل، سبزیجات و میوه ها و رعایت موارد ایمنی برای اجتناب از سم آفلاتوکسین به عنوان بهترین راهکارها توصیه می‌شوند.

تشخیص سرطان کبد

بر اساس شرح حال بیمار و وجود علایم سرطان کبد، معاینه فیزیکی توسط پزشک، انجام آزمایش خون برای بررسی تست‌های عملکرد کبدی (Liver Function Tests) و ردیابی پروتئین های خاص (Tumor markers) در خون، سونوگرافی کبد و انجام سی تی اسکن و ام آر آی MRI سرطان کبد قابل تشخیص است. نمونه برداری بافتی (Biopsy) از کبد و بررسی آن توسط متخصص آسیب شناسی (Pathologist) نیز ممکن است به تشخیص وجود سرطان کبد کمک کند.

درمان سرطان کبد

سرطان کبد بر اساس میزان پیشرفت و گسترش آن درمان می شود. مثلا در موارد تشخیص زودرس بیماری ممکن است بخشی از کبد برداشته شود و جلسات پرتو درمانی یا شیمی درمانی به درمان اضافه گردد. برداشتن کامل کبد بدون انجام عمل پیوند کبد مقدور نیست، زیرا باعث مرگ سریع بیمار می‌شود. پیوند کبد که پس از کار افتادن کبد در بیماران سرطانی باید انجام شود، عملی سنگین، پرهزینه و معمولا با زمان انتظار طولانی است. از این رو شایسته است که راههایی را که برای پیشگیری از این سرطان بیان شد را جدی‌تر بگیرید تا هرچه بیشتر از خطر ابتلا به این سرطان در امان بمانید و خطر مرگ در سرطان کبد را از خود دور کنید.

آیا سرطان کبد کشنده است؟

سوال مهمی که شاید مبتلایان به سرطان کبد یا اطرافیان آن‌ها را نگران کند این است که آیا سرطان کبد کشنده است؟

متاسفانه مرگ در سرطان کبد زیاد است و براساس آمار موسسه سرطان آمریکا،تنها ۱۵ درصد از مبتلایان به سرطان کبد بیشتر از ۵ سال بعد از تشخیص این بیماری زنده خواهند ماند. این درصد پایین نرخ بقا در سرطان کبد بیشتر به این مسئله برمی‌گردد که اکثر مبتلایان به این بیماری درگیر برخی دیگر از بیماری‌ها مثل بیماری سیروز هستند.

با این حال، نرخ بقا ۵ ساله به میزان پیشرفت بیماری و زمان تشخیص آن نیز بستگی دارد. اگر سرطان کبد در مراحل اولیه تشخیص داده شود و خیلی در کبد پخش نشده باشد یا به سایر اعضا گسترش پیدا نکرده باشد ممکن است شانس بقا ۵ ساله تا ۵۰ درصد افزایش پیدا کند.

کلام آخر

به تشکیل غدد سرطانی در کبد اصطلاحا سرطان کبد گفته می‌شود. این شرایط می‌تواند از کبد آغاز گردیده و یا غدد سرطانی از ارگان‌های دیگر به کبد گسترش یابند. برخی افراد به دلیل بیماری‌های مختلف بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کبد قرار دارند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به هپاتیت B یا C، سیروز کبدی، سندروم متابولیک و هموکروماتوز اشاره کرد. خوردن مواد غذایی حاوی سم آفلاتوکسین ممکن است خطر ابتدا به سرطان کبد را افزایش دهد. متاسفانه خطر مرگ در سرطان کبد بالا است؛ این سرطان نرخ بقا کمی را شامل می‌شود و تنها ۱۵ درصد از مبتلایان به این بیماری، بعد از تشخیص، ۵ سال یا بیشتر زنده خواهند ماند. بنابراین، بهترین توصیه این است که تا حد امکان از بروز سرطان کبد پیشگیری کنید.