نگرانی از جهش های ویروس کرونا/ واکسن‌ها چقدر موثر هستند؟

این ویروس که به شکل بالقوه از میزان و سرعت سرایت بسیار بیشتری برخوردار است برای نخستین بار در بریتانیا و آفریقای جنوبی یافت شد.

این گزارش سعی دارد اطلاعاتی کلی در باره گونه‌های جدید جهش یافته ویروس کرونا به دانسته‌های ما بیافزاید.

همه‌ ویروس‌ها جهش می‌یابند و این جهش هنگام تکثیر و با هدف سازگار شدن با محیط روی می‌دهد.

دانشمندان تاکنون جهش‌های متعددی را در نوع جدید ویروس کرونا موسوم به «کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲» مشاهده کرده‌اند که اغلب تبعاتی در شیوه مقابله با آنها به همراه نداشته است؛ به عبارت دیگر اکثر این جهش‌ها قدرت و قابلیت انتشار ویروس را تغییر نمی دهند.

این در حالیست که برخی از این جهش‌ها ممکن است مزیت‌های خاص و ویژه‌ای را برای زندن ماندن بیشتر نصیب ویروس کند که از جمله آنها بالابردن سرعت انتشار و انتقال است.

این ویژگی به تازگی اواخر ماه سپتامبر در نوع جهش یافته‌ای از ویروس کرونا در جنوب شرق انگلستان مشاهده شد؛ کالج امپریال لندن این جهش را از نوع B117 ارزیابی کرده است.

گونه جهش یافته ویروس کرونا که اکنون VOC 202012/01 نامیده می‌شود قابلیت انتشار بسیار بالایی دارد و پس از شناسایی در جنوب انگلیس به سرعت در سراسر انگلستان گسترش یافت و هم اکنون در ده ها کشور در سراسر جهان از ایالات متحده تا کره جنوبی گرفته تا هند، فرانسه و دانمارک نیز شناسایی شده است.

نوع دیگر از ویروس‌ جهش‌ یافته کرونا که به تازگی شناسایی شده ۵۰۱.V2 نام دارد. این ویروس برای نخستین بار ماه اکتبر در آفریقای جنوبی شناسایی شد و پس از آن به چند ککشور دیگر از جمله بریتانیا و فرانسه منتقل شد.

هر دو گونه یادشده ویروس کرونا جهش‌های متعددی را به خصوص در بخش سنبله پروتئینی پشت سر گذاشته‌اند که این امر سبب می‌شود با سرعت بیشتر جذب گیرنده‌های سلولی شوند و سلول‌های بشتری را درگیر کنند.

قابلیت انتشار متفاوت

بر اساس نتایج چندین مطالعه علمی که عمدتا بر مبنای مدل‌سازی صورت گرفته نوع جهش‌یافته از ویروس کرونا که در بریتانیا شناسایی شده از قابلیت و سرعت انتقال بسیار بالایی برخوردار است.

گروهی از محققان بریتانیایی که طرف مشاوره دولت این کشور هستند تایید کرده‌اند که این نوع ویروس ۵۰ تا ۷۰ درصد قابلیت و سرعت انتشار بیشتری نسبت به ویروس کرونای شناخته شده دارد.

نتیجه مطالعات اولیه در مورد نوع جهش یافته ویروس کرونا در آفریقای جنوبی نیز نشان می‌دهد که این گونه از نوع شناخته شده ویروس کرونا مسری‌تر است.

اگرچه به نظر می رسد داده‌های اولیه در خصوص هر دو گونه جهش یافته از مسری‌تر بودن آنها حکایت دارد اما کارشناسان همچنان با رویکردی احتیاط آمیز منتظر اطلاعات و تحقیقات کامل‌تر برای تایید نهایی این فرضیه هستند.

آیا گونه‌های جهش‌یافته خطرناک‌ترند؟

در حال حاضر هنوز هیچ اطلاعات تایید شده و کاملی در خصوص خطرناک‌تر بودن نوع جهش یافته ویروس کرونا و شدت بیشتر عفونت ناشی از ابتدا به این نوع ویروس وجود ندارد.

مرکز اروپایی کنترل و پیشگیری بیماری‌ها با اشاره به این مطلب در عین حال تاکید می‌کند که قابلیت و سرعت انتشار بالا میزان خطر ناشی از بستری شدن و مرگ و میر را افزایش می‌دهد.

برونو کوانیار، رئیس بخش بیماری‌های عفونی در آژانس بهداشت عمومی فرانسه می‌گوید: وقتی انتقال پذیری بیشتر باشد میزان ابتلا به ویروس نیز طبیعتا بالا می‌روند و حتی در صورتی که میزان کشندگی ویروس جهش یافته با نوع معمولی برابر باشد، این ویژگی میزان بستری شدن را بیشتر می‌کند و فشار بر سیستم بهداشتی را افزایش می‌دهد.

آدام کوچارسکی، اپیدمیولوژیست بریتانیایی نیز با استناد به داده‌های آماری می‌گوید که نوع جهش یافته ویروس کرونا اگر تنها پنجاه درصد مسری‌تر باشد مشکلات بیشتری را از یک گونه جهش یافته با میزان کشندگی بیشتر (۵۰ درصد بیش از گونه معمولی) به همراه دارد.

یک اپیدمیولوژیست فرانسوی و عضو شورای علمی مشاوره دهنده به دولت این کشور به تازگی اعلام کرده که نوع جهش یافته ویروسی که در بریتانیا شناسایی شده بسیار نگران کننده است.

از سوی دیگر نتایج تحقیقات اولیه در باره این گونه جهش یافته ویروس کرونا حکایت از سرایت بالای آن در بین جوانان کم‌تر از بیست سال دارد؛ امری که مسئولان را در باره بازگشایی و یا عدم بازگشایی مدارس دچار تردید کرده است.

یک موسسه علمی آموزشی مرجع در زمینه بهداشت در بریتانیا نیز اعلام کرده که محدودیت‌های اعمال شده در این کشور طی ماه نوامبر برای کنترل همه‌گیری ویروس تحت شرایط جدید کفایت نمی‌کند مگر آنکه دولت مدارس، کالج ها و دانشگاه ها را نیز تعطیل کند.

واکسن‌ها چقدر موثر هستند؟

در حالی که کارزارهای واکسیناسیون عمومی برای برون رفت از بحران کنونی ناشی از شیوع کرونا به تازگی در بسیاری از کشورهای جهان آغاز شده اما برخی کارشناسان ظرفیت و قابلیت‌های واکسن‌های موجود را برای مقابله با انواع و گونه‌های جدید ویروس زیر سوال می‌برند.

از سوی دیگر شرکت‌های تولید کننده واکسن نیز بدون دادن هرگونه اطلاعات تایید شده و قطعی اعلام کرده‌اند در حال بررسی میزان کارایی محصولات خود بر انتشار انواع جهش یافته ویروس هستند.

مرکز اروپایی کنترل و پیشگیری بیماری ها اعلام کرده که برای دو گونه جهش یافته ویروس کرونا هنوز اطلاعات کافی در دست نیست تا بتوان بر اساس آن نحوه تاثیر واکسن‌ها را مورد ارزیابی قرار داد.

هنری والک، از اعضای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های آمریکا اما با استناد به اطلاعات موجود می‌گوید: «متخصصان معتقدند که واکسن‌ها در برابر گونه‌های جدید ویروس نیز موثر هستند.»

با این حال، به نظر می رسد گونه جهش یافته ویروس کرونا که در آفریقای جنوبی شناسایی شده هنوز از حیث تاثیر پذیری نسبت به واکسن در مقایسه با نوع بریتانیایی وضعیت ناشناخته و پیچیده‌تری دارد.

شرکت داروسازی بیون‌تک که به همراه شریک آمریکایی خود فایزر نخستین واکسن تایید شده برای مقابله با ویروس کرونا را به جهان عرضه کرد اطمینان داده است که در صورت لزوم قادر خواهد بود ظرف شش هفته واکسنی جدید برای مهار گونه‌های جهش یافته ویروس را تولید کند.

با توجه به قابلیت بالای سرایت و سرعت انتشار بیشتر گونه‌های جدید ویروس و اینکه هنوز میزان کارایی واکسن‌ها به روی این گونه‌ها به صورت قطعی تایید نشده، متخصصان همچنان بهترین راه برای مقابله با آنها را توجه به توصیه بهداشتی از جمله حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی، شستن مدام دست‌‌ها، تهویه فضاهای بسته و دوری از اجتماعات عنوان کرده‌اند.