پوکی استخوان؛ خاموش مرگ آور

ایسنا علوم پزشکی تهران – سازمان بهداشت جهانی ۲۰ اکتبر مصادف با ۲۹ مهرماه را روز جهانی پوکی استخوان خوانده است؛ بیماری خاموشی که اکنون گریبان یک چهارم افراد ۶۰ سال به بالا را گرفته است. به بهانه فرارسیدن این روز دکتر منیژه سلیمانی فر، مدیر گروه پژوهشی سبک زندگی و مدیریت سلامت سازمان جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران یادداشتی مشترکی با دکتر سمانه پورهادی، دکترای تخصص سالمند شناسی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی بابل در اختیار ایسنا علوم پزشکی تهران قرار داده است که آن را در ادامه می‌خوانید:

پوکی استخوان یکی از دردسرسازترین مشکلاتی است که گریبان بیشتر افراد به‌ویژه خانم‌های سالمند را می‌گیرد. این بیماری جزو بیماری‌های خاموش است، چرا که این مشکل تا وقتی به شکستگی نرسیده، علامتی ندارد و زمانی فرد متوجه می‌شود که دچار شکستگی استخوان شده باشد. حدود ۷۰ درصد زنان و ۵۰ درصد مردان بالای ۵۰ سال دچار پوکی استخوان هستند. با توسعه اقدامات و فعالیتهای شبکه بهداشت و درمان کشور و افزایش آگاهی مردم، درصد ابتلا به پوکی استخوان در بین افراد بالای ۶۰ سال کشور از حدود ۴۰ درصد به ۲۵ درصد کاهش پیدا کرده است. مدیریت بیماری‌های عضلانی اسکلتی به عنوان یکی از اولویت‌های برنامه‌ریزی مدیریت بیماری‌های غیرواگیر تعیین شده است. اهمیت پوکی استخوان یا استئوپروز تا حدی است که سازمان بهداشت جهانی (WHO) روز  ۲۰ اکتبر (۲۹ مهرماه) را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری کرده است.

پوکی استخوان یک نوع بیماری متابولیکی است که در اثر تخریب بافت استخوان، توده استخوانی کاهش یافته و تعادل بین تشکیل و برداشت کلسیم از بین می‌رود و با ایجاد این حالت استخوان‌ها در برابر وارد شدن نیروی کمی آسیب‌پذیر شده و به راحتی می‌شکنند. در مراحل پیشرفته عوارضی همچون شکستگی خودبه‌خود با کم‌ترین ضربه بر استخوان به‌خصوص در نواحی  ران و لگن، کمر و ستون مهره‌ها اولین علامت است. در مراحل خیلی شدید حتی فشارهای خفیف ناشی از عطسه یا سرفه هم می‌توانند باعث شکستگی مهره‌ها شوند. کوتاه شدن ستون مهره‌ها که موجب انحنا یا قوز شدن آن می‌شود و کوتاه شدن قد را می‌توان به عنوان عوارض دیگر نام برد.

این بیماری یکی از دلایل مهم ناتوانی و مرگ ومیر در افراد مسن اسـت که قابل پیشگیری و درمان بوده و تشخیص زودرس اولین قدم مبارزه با آن است. سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوان ها را ارزیابی می‌کند. این تست تنها چند دقیقه طول می‌کشد و بدون درد است، همچنین نیاز به آمادگی قبلی ندارد و برای انجام آن دارویی مصرف نمی‌شود.

بهبود سبک زندگی سالم به خوبی می‌تواند در به تاخیر انداختن خطر پوکی استخوان کمک کند. «سبک زندگی» طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت فعالیت عادی و معمول روزانه است که افراد در زندگی خود پذیرفته‌اند؛ این فعالیت‌ها بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد.

داشتن رژیم غذایی غنی از شیر، ماست و پنیر کم‌چربی، ماهی آزاد و سبزیجات، دریافت کلسیم و ویتامین دی کافی، ترک سیگار، داشتن فعالیت فیزیکی مداوم و متعادل (پیاده روی، پا زدن با دوچرخه‌های ثابت، ورزش‌های تعادلی و مقاومتی و سایر فعالیت‌هایی که با حداقل خطر افتادن باشند) در پیشگیری از پوکی استخوان موثرند. در واقع ورزش درمانی و فیزیوتراپی با تنظیم برنامه درمانی مناسب می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و عضلات کمک کند  و همچنین خطر  زمین خوردن  را کاهش دهد.  همچنین اقدامات کاهنده درد در فیزیوتراپی می‌تواند درد ناشی از بروز شکستگی فشرده ناشی از پوکی استخوان (که اغلب در استخوانهای دراز و مهره‌های ستون فقرات اتفاق می افتد) را کنترل کند.