بیماری کرونا و لزوم ارایه برنامه های مراقبت معنوی در تقارن ایام و مناسبت های مذهبی و اجتماعی نوشتاری از دکتر مهدی مزرعه شاهی

ایسنا علوم پزشکی تهران – دکترمهدی مزرعه شاهی در نوشتاری با عنوان «بیماری کرونا و لزوم ارایه برنامه های مراقبت معنوی در تقارن ایام و مناسبت های مذهبی و اجتماعی» این گونه آورده است:

موضوع مراقبت معنوی
(Spiritual care)

که مربوط به یکی از ابعاد چندگانه سلامتی انسان یا همان بعد spiritual(بعد معنوی)
یا بعد معناگرایانه انسان میباشد از ابعاد بسیار پیچیده و یا بهتر بگویم از پیچیده ترین و پراهمیت ترین و بلکه بالاترین بعد از ابعاد سلامتی انسان است که مرکز ثقل و وجه ممتاز خلقت انسانی است و درجه رفیع آن در ادبیات علوم الهی و دینی معنا و مفهوم خود را می یابد.

مفهومی که شروعش با درک عظمت خالق در جان و دل، ادامه ی مسیرش با «عبودیت رب الأرباب» و مقصد و منتهای آن صعود به قله «معرفه اللهی» و حصول مقام تکوینی «خلیفه اللهی» استمرار می یابد.

و این مسیر جز از راه پرستش و عبادت با اخلاص خداوند و ذات وحدانی او راه دیگری ندارد و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون(قرآن کریم) که در تفاسیر از «لیعبدون»
به عبارت «لیعرفون» که از ماده عرفان و شناخت خداوند متعال میباشد تأویل کرده اند.

«مراقبت معنوی» در مقوله نگرش جامع و سلامت محور به انسان از مهمترین و در عین حال سخت ترین هاست!

مقوله ای سهل و ممتنع که نه باید «بی تفاوت از کنار آن گذشت» و «نه اجازه و امکان مداخله بدون حساب و کتاب در آن مقوله وجود دارد»!

مراقبت معنوی از مراقبت خود انسان(self care) بر نفس و عوالم روحی اش شروع و تا انجام انواع تکالیف و وظایف دینی و شرعی خود و افراد تحت قیمومیت اش تا کسانیکه بنوعی تحت کفالت درمانی و مراقبتی او قرار میگیرند ادامه و البته لزوم و وجوب عقلی و شرعی می یابد.

مقوله بسیار حساس و خطیری که مداخله ی در آن به هر نحو و بهر شکل نیاز به «تخصص و مهارت عملی»، «دانش کافی» و «انگیزه و هدف متعالی و الهی» دارد.

««حدود دو ماه قبل از سوی تشکیلاتی در قم که برای برگزاری مراسم عزاداری محرم در حال برنامه ریزی بودند با بنده تماس گرفته شد تا در جلسه بحث و بررسی موضوع چگونگی برگزاری مراسم عزاداری محرم شرکت کنم و از بعد مسایل بهداشتی نقطه نظرات خود را مطرح نمایم.

به ایشان عرض کردم که حضرت اباعبدالله علیه السلام جان مبارک خود ، امنیت و ارامش خانواده و اصحاب خود را برای آگاهی، هدایت و سلامت جامعه ی آن زمان و همه بشریت که غرق در ضلالت و گمراهی بودند ، در راه خدا بخشید…»:

((فأعذر فی الدعاء و منح النصح و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهاله و حیره الضلاله…حتی سُفِک فی طاعتک دمه…

((یعنی (خدایا) حسین علیه السلام در دعوت (برای آگاه نمودن مردم) کوتاهی نکرد و نصیحت نمود و خون دل خویش را در راه تو بذل کرد تا بندگانت را از “نادانی” و “سرگردانیِ ضلالت ” نجات دهد…تا آنجا که خون شریفش در راه تو ریخته شد…
(زیارت اربعین)

طبیعتاً اگر خود را پیرو و عاشق حسین علیه السلام میدانیم وظیفه ما نیز در این زمان جز دادن آگاهی و تلاش برای هدایت و راهنمایی مردم
نباید چیز دیگری باشد.

مسیر آگاهی را خط و مشی مشخصی است که علم و دانش بشری به پرچمداری قوه عاقله انسانی و با تجربیات اثبات شده علمی تا این زمان به پیش برده است و تخطی و تظلم به آن مستوجب زیان رساندن به جسم و سلامتی همه انسان ها و همه ابعاد جسمانی تا اجتماعی و اعتقادی میگردد همانگونه که در کلام و پیام بزرگان از مراجع و رهبر انقلاب طی روزهای اخیر به این محور مهم توجه کامل داده شده است.

«قانون طبیعت» قانون «علم و أسباب و علل» مربوط به آن است. قانون آتش سوزاندن است و قانون ویروس واگیری و بیماریزایی، و راههای پیشگیری و مصون ماندن از هر کدام مشخص و تجربه شده و اثبات شده!

امام صادق علیه السلام رییس و موسس مذهب شیعه جعفری از ابا و خودداری پروردگار از جریان یافتن امور بغیر از مسیر جریان و أسباب و علل مربوط به خود، رمزگشایی و پرده برداری نموده و همه را مکلف به رعایت قوانین، الزامات و دستورات علمی و توصیه شده توسط دانشمندان و صاحبان هر علم و دانش، نموده اند:
أبَى اللّه ُ أن یُجرِیَ الأشیاءَ إلاّ بِأسبابٍ ، فَجَعَلَ لِکُلِّ شَیءٍ سَبَبا و جَعَلَ لِکُلِّ سَبَبٍ شَرْحا، و جَعَلَ لِکُلِّ شَرْحٍ عِلما، و جَعَلَ لِکُلِّ عِلمٍ بابا ناطِقا، عَرَفَهُ مَن عَرَفَهُ ، و جَهِلَهُ مَن جَهِلَهُ … خداوند ابا دارد از این که (امور) را جز از طریق اسباب فراهم آورد. اصول کافی ج ۱ ص ۱۳۸

بنابراین مقدمه، یکی از وظایف مهم درمانگر، ارایه اطلاعات کافی و وافی در زمینه های فیزیولوژیک، روانی و اجتماعی و معنوی مرتبط با موضوع سلامت فرد، متناسب با سطح سواد، ظرفیت و درک درمانپذیر میباشد.

بگونه ای که بتواند دانش و فهم قابل قبولی را از وجود بیماری و عامل بیماریزا، نحوه پیشگیری و راههای آن و نیز زمینه های اجتماعی و سایر مقوله های مرتبط با آنرا برای فرد بیمار یا در معرض بیماری تبیین نماید.

این بخش یکی از مشکلترین و در عین حال راهگشاترین بخش ها در ایجاد «آگاهی و دانش» مورد نیاز جهت بیمار یا فرد در خطر بیماری است که با «دانش» کسب نموده از درمانگر خود، «نگرش» خود را نسبت به موضوع بیماری و عامل بیماریزا تغییر داده تا تا این آگاهی و تغییر نگرش باعث “تغییر در رفتار” وی در مواجهه با مقوله بیماری یا عامل بیماریزا گردد.

اما آنچه در این مقال جای تاکید دارد، مع الأسف وجود مشکلات و خلأهای ساختاری جدی در «ارایه خدمات جامع و همه جانبه مراقبتهای اساسی سلامت » (از جمله فقدان و ضعف در ساختارهای PHC) می‌باشد که در این زمینه نیز جای خالی آن کاملا ملموس و محسوس میباشد.

به گونه ای که فقدان امکان مشاوره و مصاحبه و ارایه اموزشهای لازم توسط درمانگر (آشنا و دارای مهارت در زمینه مراقبت معنوی ) به افراد تحت پوشش که میتواند و باید در یک بازه زمانی منطقی و در اثر تعامل ، مفاهمه و اعتماد متقابل شکل بگیرد شدیدا احساس می گردد.

موضوع مهمی که تحقق آن اساسا با هیچ بخشنامه،پروتکل و اعمال نظارت حتی شدید و اعمال ضوابط و جریمه های سنگین نیز به تنهایی امکانپذیر نخواهد بُود.

امید که این نواقص و مشکلات در مسیر ارایه خدمات جامع سلامت در کنار میزان رو به افزایش و غیر قابل کنترل مبتلایان و قربانیان از بیماری خطرناک و همه گیر کرونا بتواند سیاستمداران حوزه سلامت و حاکمیت را در جهت اصلاح هر چه سریعتر ساختار ناقص و معیوب سلامت کشور تحریض و تهییج نماید.

ان شاءالله

مهدی مزرعه شاهی
عید اضحی
جمعه دهم ذی الحجه۱۴۴۱
۹۹/۵/۱۰