ایسنای علوم پزشکی تهران – سرطان یک مشکل سلامتی جامعه در تمام دنیاست. این بیماری تمامی افراد، پیر و جوان، غنی و فقیر، مردان، زنان و اطفال را مبتلا می کند.

سرطان رشد و گسترش غیرقابل کنترل سلولهاست که تقریباً تمامی بافت های بدن را می تواند مبتلا کند. سرطان های ریه، کولورکتال و معده جزو ۵ سرطان شایع در تمام دنیا در مردان و زنان می باشد.

در میان زنان شایع ترین سرطان ها، سرطان سینه و تخمدان می باشند.

سالانه در بیش از یازده میلیون نفر بیماری سرطان تشخیص داده می شود. تخمین زده شده است که تا قبل از سال ۲۰۲۰ سالانه ۱۶ میلیون مورد جدید سرطان وجود خواهد داشت.

عوامل سرطان زا

انواع دخانیات: سیگار، چپق، قلیان، پیپ و جویدن ترکیبات حاوی برگ تنباکو از مهمترین سرطانزاهای ایران هستند که می توانند در بیشتر اعضاء بدن تولید سرطان کنند. (لب، حنجره، ریه، مری، مثانه، رکتوم، … )

اشعه آفتاب: اشعه ماوراء بنفش نور آفتاب در پوست خاصیت سرطانزائی شدید دارد. انواع دیگر اشعه مانند اشعه ایکس که در رادیوگرافی مورد استفاده قرار می گیرد و یا انواعی از اشعه که بدنبال انفجارات اتمی در محیط منتشر می گردد، از جمله سرطانزاهای بسیار شدید می باشند.

الکل: ماده شیمیائی الکل اتیلیک موجود در نوشابه های الکلی از جمله شراب، آبجو، عرق و غیره در ایجاد بسیاری از سرطان ها مؤثر است.

ویروس ها: نقش ویروسها در بسیاری از سرطانها مانند سرطان دهانه رحم و انواعی از سرطانهای خون و لنف مشخص شده است. مثلا ویروس هپاتیت ب در ایجاد دیررس سرطان کبد مؤثر است.

روش تغذیه: مصرف برخی از انواع غذاها در ایجاد یا جلوگیری از پیدایش بعضی از سرطانها تاثیر دارد.

مانند نوشیدن نوشابه های بسیار داغ ( چای ، قهوه و …) خوردن غذاهای داغ ،فقر غذائی و کمبود ویتامین آ، استفاده ناکافی از میوه جات و سبزیجات تازه، مصرف ماهی خشک و نمک زده، ترشیجات، شوریجات، مصرف زیاد چربیهای حیوانی و مواد سرخ کرده، مصرف زیاد کلم و سیب زمینی در ایجاد برخی سرطانها نقش دارند.

تریاک: بویژه سوخته آن یک سرطانزای بسیار قوی در ایران است که در ایجا د سرطانهای مثانه ، حنجره ، ریه و… نقش دارد.

بعضی از کرمها: بعضی از کرمها که در داخل بدن مستقر می شوند و یا در مجاری صفراوی رشد می کنند.

مسائل مربوط به ازدواج و بارداری: سن ازدواج، سن باردار شدن، تعداد زایمان، شیر دادن و …. در ایجاد سرطان سینه و دهانه رحم مؤثر شناخته شده اند.

مواد شیمیائی و مشاغل: تماس با اغلب مواد شیمیائی مانند اغلب رنگها، تنفس گرد و غبار برخی معادن و خوردن برخی مواد شیمیائی.

نحوه ایجاد و انتشار سرطان ها:

برای ایجاد یک سرطان وجود عوامل و شرایط چارگانه زیر لازم است:

عامل سرطا ن زا

مدت لازم: زمان یا دوره ای که انسان باید با مواد سرطانزا تماس داشته باشد

شدت لازم: مثلا تعداد سیگاری که روزانه مصرف می گردد و مقدار اشعه آفتابی که به پوست می تابد.

زمینه شخصی: حساسیت افراد

راه های پیشگیری:

مبارزه با هر یک از عوامل چهارگانه بالا.

سرطانها بر اثر تماس انسان با عوامل سرطانزای محیطی ایجاد می گردند. بعضی از این عوامل و شرایط سرطانزا آنقدر در « روش زندگی » ما وارد شده اند که در حقیقت قسمتی از فرهنگ ، سنت ، و عادات ما را تشکیل می دهند مانند نحوه لباس پوشیدن ، نوع و نحوه غذاخوردن ، ختنه نکردن و …

علائم اولیه سرطان:

علائم هفت گانه زیر هر چند در بیماریهای غیر سرطانی هم پیدا می شود ولی وجود و پیدایش آنها را باید شدیدا خطرناک تصور کرد:

تغییرات طولانی در نظم و دفع مدفوع یا ادرار

هر زخم سطحی که بعد از ۱۰ روز بهبود نیابد.

هر نوع خونریزی و هرنوع ترشح غیر طبیعی از سوراخهای طبیعی بدن

پیدایش هر توده ای در بدن

سوء هضم و اشکال در فرو بردن لقمه

تغییرات واضح در شکل و رنگ خالی که قبلا وجود داشته

سرفه های مکرر و مزاحم و کلفت شدن صدا.

عوامل مؤثر در بالا بردن سطح سلامتی عبارتند از:

آموزش بهداشت

تغذیه صحیح

بهداشت روان

مسکن و محیط کار عاری از مواد و عوامل سرطانزا

انجام آزمایشات دوره ای به فواصل کافی

واکسیناسیون ( هپاتیت ب )

بهسازی محیط ( ۸۰ تا ۹۰ % علت سرطان را عوامل زیست محیطی می دانند)

بهداشت فردی

عدم تماس با مواد سرطانزا

عوامل پیشگیری کننده در سرطان:

ویتامین آنتی اکسیدان: این ویتامینها شامل بتا کاروتن ، ویتامین E ، و ویتامین C موجود در سبزیجات و میوه جات

چای: چای ماده ای است که ۳/۲ جمعیت کره زمین از آن استفاده می کنند که دارای ترکیباتی بنام پلی فنل می باشد. اثرات ضد سرطانی چای در ارتباط با تومورهای متاستاز دهنده به دستگاه گوارش ، غدد پستان ، کبد ، ریه ، پوست ، لوکمیا و … شناخته شده است.مصرف ۱۰ فنجان چای سبز در روز باعث تاخیر در ایجاد سرطان پوست می گردد.

گوجه فرنگی: اثرات ضد سرطانی گوجه فرنگی در پیشگیری از سرطانهای دهان، دهانه رحم ، سینه ، ریه ، کولون ، پانکراس ، پروستات ، رکتوم و مری شناخته شده است.

فیبرها: نقش سبوس گندم در پیشگیری از سرطانها سینه ، کولون شناخته شده است.

لوبیای سویا و حبوبات : لوبیای سویا باعث کاهش کلسترول سرم خون و وزن می گردد و در افراد مبتلا به دیابت استفاده می شود. همچنین در سلامتی قلب و عروق تاثیر زیادی دارد .

سبزیجات و غلات و حبوبات در پیشگیری از بعضی سرطانها و بیماریهای کرونر قلب تاثیر بسزائی دارند.

توصیه های لازم جهت پیشگیری از سرطان ها:

رژیم غذائی خود را بر اساس مواد گیاهی که حاوی مقدار زیادی از انواع سبزی ها ، میوه ها، حبوبات و مواد نشاسته ای تصفیه نشده است قرار دهید.

از بروز چاقی پیشگیری کنید و از ازدیاد وزن به میزان بیش از Kg ۵ بعد از سن بلوغ جلوگیری کنید. چاقی شانس سرطان رحم و سینه در زنان یائسه و سرطان کلیه و روده بزرگ را در هر دو جنس افزایش می دهد.

فعالیت بدنی خود را زیاد کنید. اگر در شغل شما فعالیت بدنی کم است هر روز یک ساعت تند راه بروید و یک ساعت در هفته ورزش سنگین ( کوه پیمائی، شنا، دو ، فوتبال، بسکتبال) انجام دهید.

در تمام طول سال روزانه ۴۰۰ تا ۸۰۰ گرم سبزی و میوه مصرف کنید.

رژیم غذائی حاوی مقدار زیاد سبزی و میوه از بروز سرطان در نواحی زیر بطور قطعی اثر پیشگیری کننده دارد: دهان و حلق ، مری ، ریه ، معده ( گیاهان خانواده سیر وپیاز ، هویج ، گوجه فرنگی ، مرکبات) روده بزرگ و راست روده ، و احتمالا حنجره ، لوزالمعده ، سینه، مثانه ، کبد ، تخمدان ، رحم ، دهانه رحم ، پروستات ، تیروئید و کلیه .

نکته مهم در مصرف میوه و سبزی این است که در تمام طول سال مصرف شوند. اثر پیشگیری کننده آنها وابسته به وجود موادی است که به مدت کوتاه در بدن باقی می مانند و کم شدن فصلی مصرف سبزی ها و میوه ها اثر پیشگیری کننده نخواهد داشت.

سبزیجات دارای برگ سبز، گوجه فرنگی و مرکبات

بیش از سایر مواد اثر پیشگیری کننده دارند.

روزانه ۶۰۰ تا ۸۰۰ گرم غلات و حبوبات مصرف کنید

( بصورت تصفیه نشده ) و مصرف قند و شکر را محدود کنید.

مصرف غلات همراه با سبوس شانس سرطان معده را کم می کند و رژیم غذائی یکنواخت و محدود به غلات تصفیه شده

( آرد و برنج سفید) بعلت کمبود مواد مغذی شانس سرطان مری و معده را افزایش می دهد.

از مصرف نوشابه های الکلی خودداری کنید. مصرف الکل شانس بروز سرطانهای دهان ، حلق ، حنجره، مری ، کبد و لوزالمعده را بطور قطع افزایش می دهد.

مصرف گوشت قرمز را به کمتر از ۸۰ گرم در روز برسانید . مصرف گوشت مرغ و ماهی بر گوشت قرمز ارجحیت دارد. مصرف زیاد گوشت قرمز شانس ابتلاء به سرطانهای روده بزرگ و راست روده و احتمالا لوزالمعده ، سینه ، پروستات و کلیه را افزایش می دهد.

گوشت قرمز یک منبع مهم چربیهای حیوانی است و این نوع چربیها شانس ابتلا به سرطانهای روده بزرگ ، راست روده ، سینه، رحم و پروستات را افزایش می دهد.

مصرف چربی و روغن بخصوص چربیهای حیوانی را محدود کنید . رژیم غذائی پرچربی شانس ابتلا به سرطانهای ریه ، روده بزرگ ، راست روده ، سینه و پروستات را افزایش می دهد.

مصرف نمک را به کمتر از ۶ گرم در روز محدود کنید. از ادویه گیاهی برای طعم دادن به غذا استفاده کنید. رژیم غذائی پر نمک احتمال بروز سرطان حلق – بینی ( نازو فارنکس) را زیاد می کند . درمورد کودکان مصرف نمک کمتر از ۳ گرم به ازای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری توصیه می شود.

از مصرف غذاهای کپک زده خودداری کنید و مواد غذائی را طوری نگهداری کنید که با کپک آلوده نشوند.

سم های کپکی در بروز سرطان اولیه کبد نقش دارند.

مواد غذائی فاسد شدنی را اگر فورا مصرف نمی کنید باید به حالت یخ زده نگهداری کنید.

مواد افزودنی مجاز و آلاینده های غذائی اگر در سطح مجاز و تحت کنترل دقیق باشند زیان آور نیستند. ولی مصرف آنها در غلضتهای بالا بخصوص در کشورهای در حال توصعه که کنترل دقیق در این موارد انجام نمی شود خطرناک است . بعضی از مواد آلاینده کشاورزی جزء مواد سرطانزا هستند.

از مصرف گوشت ماهی و مرغ سوخته شده خودداری کنید و مصرف گوشت کباب شده بر روی شعله مستقیم آتش را محدود کنید.مصرف زیاد گوشت و ماهی کباب شده شانس ابتلا به سرطان معده و مصرف زیاد گوشت برشته و سرخ شده شانس ابتلا به سرطانهای روده بزرگ و راست روده را افزایش می دهد. سوزاندن زغال و چوب باعث ایجاد مواد سرطانزا می شود. بهترین روش پخت مواد غذائی آب پز کردن ، بخار پز کردن یا استفاده از میکروویو می باشد.

در صورت عدم رعایت نکات ذکر شده قبلی ، مصرف مکملهای غذائی بصورت ویتامین و غیره در پیشگیری از سرطان کمکی نمی کند.

از استعمال توتون وتنباکو چه بصورت جویدن یا دود کردن خودداری کنید. توتون و تنباکو علت عمده سرطان ریه است و یکی از مهمترین علتهای سایر سرطانهای قسمت فوقانی دستگاه تنفسی و گوارشی محسوب می شود. همچنین در بروز سرطانهای لوزالمعده ، دهانه رحم و مثانه هم نقش دارند.

هفته ملی مبارزه با سرطان۱۳۹۸:

شعار پویش ملی مبارزه با سرطان «سرطان قابل پیشگیری و درمان است با خود مراقبتی و امید» عنوان شده و در این هفته علاوه بر اجرای برنامه‌های آموزشی، جلب مشارکت ذی نفعان و تهیه محتواهای آموزشی و تبلیغاتی با هدف آگاه سازی مردم در زمینه پیشگیری و درمان سرطان در دستور کار است.

روز شمار پویش هفته مبارزه با سرطان سال۱۳۹۸ :
♦️سه شنبه۱ بهمن سرطان و تشخیص زودهنگام آن
♦️چهارشنبه۲ بهمن محیط سالم و پیشگیری از سرطان
♦️پنج شنبه۳ بهمن پیشگیری از سرطان و زندگی اجتماعی و معنوی سالم
♦جمعه ۴ بهمن سرطان و نقش سازمان های مردم نهاد و خیریه
♦️شنبه ۵ بهمن پیشگیری از سرطان و شیوه زندگی سالم
♦️یک شنبه ۶ بهمن سرطان و بهبود کیفیت زندگی بیماران و خانواده ها
♦️دوشنبه۷ بهمن سرطان و نقش نهادهای دولتی و حاکمیتی

اگر افراد موارد ذکر شده را رعایت کنند می توانند تا حد زیادی خود را در مقابل سرطان مقاوم نمایند: سیگار و قلیان نکشند و در معرض دود آن نیز قرار نگیرند، روزانه حداقل ۳۰ دقیقه تند راه بروند، روزانه از میوه و سبزی تازه استفاده کنند، مصرف نمک، قند، شکر و روغن خود را کاهش دهند، وزن خود را مدیریت کنند، با کرم ضدآفتاب و پوشش مناسب از پوست خود در مقابل اشعه مضر آفتاب محافظت کنند، از مصرف مواد مخدر و الکلپرهیزکنند،آلایندههای سرطان زا را بشناسند و از خود حفاظت کنند وعلایم هشدار دهنده سرطان را بشناسندو به موقع مراجعه کنند.