ایسنای علوم پزشکی تهران – با توجه به اهمیت فراوان پیشگیری و همچنین آشنایی با درمان بیماری هپاتیت ضروری است که مردم در خصوص علل بروز، درمان و پیشگیری از این بیماری آگاهی پیدا کنند.

به گزارش ایسنا منطقه علوم پزشکی تهران، هپاتیت به معنای التهاب کبد است و اختلال در عملکرد این عضو موجب برو انواع بیماری هپاتیت می شود؛ این اختلال ممکن است در اثر عوامل مختلفی از جمله ویروسها ، داروها، الکل، سموم، فعال شدن غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن ایجاد شود و درد و تورم در کبد را به وجود آورد.

علایم اولیه ابتلا به هپاتیت

این بیماری با علائمی مثل سرما خوردگی، بدن درد، تب و سردرد و بی‌اشتهایی مفرط خودش را نشان می‌دهد و از سایر مشخصه‌های آن درد شکم، تهوع، استفراغ و تغییر رنگ ادرار به صورت پررنگ و مدفوع کم رنگ است.

بنا به گفته متخصصان، هپاتیت به دو شکل هپاتیت حاد (کوتاه مدت) و هپاتیت مزمن (متجاوز از ۶ ماه) بروز می کند، اگر هپاتیت کمتر از ۶ ماه طول بکشد آن را «هپاتیت حاد» و اگر بیشتر از آن به طول بینجامد آن را «هپاتیت مزمن» می‌گویند.

به طور کلی شایع ترین نوع اختلال در کبد، توسط ویروس های هپاتیت ایجاد می شود که مهمترین آنها ویروس هپاتیت A، B، C هستند. در زیر اطلاعاتی در خصوص این سه نوع دیابت و راه های پیشگیری و درمان آن ها آورده شده است.

هپاتیت A:

عمده‌ترین راه انتقال هپاتیت A را از طریق دهان و مدفوع است و افراد در تماس با بیمار نیز احتمالا از طریق مواد غذایی آلوده به این بیماری مبتلا می‌شوند. هپاتیت a از طریق تماس با مدفوع آلوده گسترش می یابد، البته این نوع هپاتیت تا حدی شایع است که بسیاری از کودکان فرم بدون یرقان آن را می‌گیرند.

تماس نزدیک با فرد آلوده (برای مثال تعویض کهنه یا تماس جنسی) باعث ابتلا به عفونت می شود حتی اگر فرد آلوده هیچ علائمی نداشته باشد. در واقع احتمال سرایت این نوع هپاتیت قبل از ظهور علائم بسیار زیاد است و خوردن غذای آلوده یا نوشیدن آب آلوده نیز باعث ابتلا خواهد شد.

هپاتیت a، توسط یک ویروس ایجاد می شود که منجر به التهاب کبد شده و درد و تورم کبد را بدنبال خواهد داشت این نوع هپاتیت با بقیه انواع هپاتیت فرق می کند و معمولاً خطرناک نبوده و به هپاتیت مزمن و سیروز (مثل آنچه در هپاتیت B,C دیده می شود) تبدیل نمی شود.

تهوع، استفراغ، یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشمها)، تب پایین، خستگی، درد شکم، ادرار تیره رنگ، از دست دادن اشتها و درد عضلانی را از علایم هپاتیت a هستند. البته بعضی از بیماران هیچ گاه علامتی از خود بروز نمی دهند و علائم در کودکان ممکن است خیلی خفیف باشد. مراجعه به پزشک و انجام تست خونی، وجود بیماری و یا عدم وجود آن را مشخص خواهد کرد.

هپاتیت A یک بیماری خوش خیم است که با گذشت ۶ تا ۸ هفته حتی بدون درمان دارویی خود به خود بهبود می‌یابد، اما متاسفانه یک درصد این افراد در طول بیماری دچار هپاتیت برق آسا شده که این نوع شدید بیماری اکثرا به دنبال هپاتیت نوع A گزارش شده و می‌تواند باعث مرگ بیمار شود و گاهی اوقات تنها راه جلوگیری از مرگ و میر هپاتیت برق آسا، پیوند کبد است.

داروی مشخصی برای درمان هپاتیت a وجود ندارد، استراحت کافی، رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف الکل و داروهایی مثل استامینوفن مهم است و باید برای مصرف هر داروی غیر نسخه ای دیگری در این شرایط، با پزشک یا داروساز مشورت شود، چنانچه آب بدن بیمار از دست رفته است، درد شدید دارد و یا مشکلات خونی پیدا کرده، شاید لازم به بستری شدن کوتاه مدت باشد.

برای پیشگیری از هپاتیت a تزریق واکسن که برای افراد بالای ۲ سال ایمن بوده و تا ۲۰ سال، ایجاد مصونیت می کند، شستشوی دستها با صابون و آب گرم قبل و بعد از آشپزی، بعد از توالت ضروری بوده و شستشوی صحیح میوه و سبزیجات قبل از مصرف و نیز پختن کامل گوشت و ماهی لازم است. عدم استفاده از غذا و آب آلوده در مسافرت‌ها به خصوص مسافرت‌های زیارتی نیز در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

هپاتیت B:

هپاتیت B، توسط یکی از انواع ویروس هپاتیت ایجاد می شود، این ویروس از طریق تماس جنسی محافظت نشده انتقال می یابد و تزریق وریدی داروها با استفاده از سرنگ آلوده فرد مبتلا نیز باعث انتقال بیماری خواهد شد.

پرسنل بهداشتی (مثل پرستاران، کادر آزمایشگاهها و پزشکان) در صورت بریدگی ناگهانی توسط سرنگی که برای فرد آلوده استفاده شده است، خود نیز آلوده خواهند شد، این ویروس در حین زایمان از مادر آلوده به جنین انتقال می یابد و همچنین مسافرت به سرزمینی که هپاتیت B در آنجا شایع است نیز به احتمال زیاد می تواند باعث ابتلا به بیماری شود.

از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی، درد شکم بخصوص اطراف ناحیه کبد، تیره شدن ادرار، یرقان و درد مفاصل را از علایم هپاتیت B است. در بعضی افراد، هپاتیت مزمن می تواند تبدیل به سیروز کبدی شود، در این حالت سلولهای کبدی از بین میرود و با بافت آسیب دیده و چرب، جایگزین می شود و فعالیت قسمتهای آسیب دیده متوقف شده و در نتیجه ضایعات بدن تصفیه نمی شوند. سیروز میتواند به نارسایی کبدی و حتی سرطان کبد، منجر شود.

بهترین راه پیشگیری از این نوع هپاتیت ارتباط جنسی محافظت شده (استفاده از کاندوم) و پرهیز از استفاده مشترک از سرنگ است.

همچنین برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیتB واکسن نیز وجود دارد.امروزه، تزریق این واکسن به تمام نوزادان در طی یک سال اول زندگی صورت می گیرد. این واکسن، ایمن بوده و ۳ بار در طی ۶ ماه تزریق می شود.

واکسن هپاتیتB به تمام افراد در معرض خطر مثل کارکنان بهداشتی، کودکان، افرادی که به مناطق پر خطر از نظر شیوع این بیماری سفر می کنند، استفاده کننده های دارو و به افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند تزریق می شود.

هپاتیت C:

هپاتیت C از طریق تماس با فرآورده های خونی آلوده صورت می گیرد، استفاده مشترک از سرنگ افرادی که آلوده به این نوع هپاتیت هستند نیز باعث انتقال بیماری خواهد شد. هپاتیت C خطرناک ترین نوع هپاتیت است.

اغلب افراد مبتلا به ویروس هپاتیت C (HCV) علایمی ندارند. در واقع، اغلب بیماران مبتلا به هپاتیت C از بیماری خود اطلاعی ندارند تا مدت ها بعد زمانی که آسیب کبدی از طریق آزمایشات پزشکی روتین مشخص شود.

این نوع از بیماری هپاتیت از راه تزریق خون و فرآورده‌های خونی و یا استفاده از سرنگ‌های مشترک منتقل می‌شود و در این میان عواملی مانند سیگار، چاقی، مصرف الکل، ابتلا به دیابت، بیماری HIV ، داروهای کورتون و بیماری تالاسمی به سرعت پیشرفت آسیب کبدی در بیمارن هپاتیت C می افزاید.

اگر هپاتیت B و C مزمن را درمان نشود در طول زمان ممکن است به سیروز کبدی و یا حتی سرطان کبد تبدیل شود.

هپاتیت C معمولاً در مراحل اولیه علایم و نشانه ای ندارد اما زمانی که علایم و نشانه ها بروز می کنند، می تواند شامل خستگی، تب، حالت تهوع و کاهش اشتها، دردهای مفصلی و عضلانی و زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها( یرقان یا زردی) باشد.

هپاتیتC معمولا با داروهای ضد ویروس قابل درمان است. این داروها بدن را از ویروس ها پاکسازی می کنند.

چند توصیه مهم برای بیماران مبتلا به هپاتیت

بیماران مبتلا به هپاتیت B,C مزمن، حتما با آزمایش خون از ابتلا یا عدم ابتلا به هپاتیت A مطمئن شده و نسبت به واکسیناسیون هپاتیت A اقدام کنند.

به توصیه پزشکان ناقلین سالم مبتلا به هپاتیت B باید هر شش ماه یک بار آزمایش داده و تست عملکرد کبد انجام دهند.در صورتی که فرد با افزایش آنزیم‌های کبدی روبرو بود، باید به پزشک مراجعه کرده و درمان شود.

رویارویی با بیماری هپاتیت، راحت نیست و بیمار ممکن است احساس غم، وحشت کند و یا نپذیرد که بیمار است، این احساسات طبیعی بوده ولی نباید باعث شود که بیمار از زندگی روزمره خود، باز بماند. بهتر است به پزشک مراجعه شود، پزشک می تواند به بیمار، از طریق درمان دارویی و یا معرفی به انجمن های حمایتی، کمک کند.

وضعیت بیماری هپاتیت و درمان آن در ایران

بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از آن است که یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در کشور به هپاتیت C و B مبتلا هستند و ایران از کشورهایی است که با تولید داخلی داروی درمان این بیماری توانسته تاحدودی آن را کنترل و پیشگیری کند.

در سال‌های اخیر داروی موثر درمان هپاتیتB مزمن در کشور ساخته می‌شود و تحت پوشش بیمه ای قرار گرفته است.

در مورد انتقال بیماری به دنبال تزریق خون و فرآورده‌های خونی، با پوشش‌های سازمان ملی انتقال خون ایران، آمار انتقال هپاتیت و HIV به دنبال تزریق خون به صفر رسیده است.